Dark Sky boven de Wadden

Nederland is een van de landen met de meeste lichtvervuiling ter wereld. Tóch mogen we ons rijk rekenen met maar liefst twee Dark Sky Parken, allebei in het noorden. Op De Boschplaat (Terschelling) en in Nationaal Park Lauwersmeer ervaar je nog de zeldzame sensatie van echte duisternis en floreert het nachtleven.

Het was in 1212 dat de middeleeuwse abt Emo weer vertrok uit Rome. Op zijn weg terug naar abdij Bloemhof in het Groningse Wierum viel hij in een diepe slaap. Toen hij eindelijk ontwaakte was het aardedonker, op het licht van de maan en de sterren na. Abt Emo zou vreemd opgekeken hebben als hij later verhalen had gehoord over “Dark Sky”-reservaten langs de kusten ten noorden van zijn woonstee. Duisternis was in zijn tijd heel gewoon: als de zon onderging was het donker. Geen overtrekkende satellieten, geen verlichte horizon, geen verbleekte sterren bij een wolkeloze hemel. Huizen waren alleen zichtbaar bij een heldere maan en straten werden verlicht door de kaars of fakkel van een passerende nachtwaker.

Zeldzaam duister
200 jaar geleden begon de wereld zichtbaar te veranderen. Wat eens donker was, werd verlicht door gaslantaarns en later door elektrische straatverlichting. Mensen voelden zich er prettig bij, maar beseften niet dat ze daarmee ook afscheid namen van het nachtelijk duister. Voor kinderen werd de Melkweg een uitgezette wandelroute in de Drentse staatsbossen. Sterrenbeelden bestaan voor hen in de astrologie en sprookjes, maar niet aan de hemel. 

Uiteraard wisten we dat nachtelijk leven pas actief wordt als het donker is, maar dat dit letterlijk ontregeld wordt als het licht blijft branden beseffen we pas sinds de jaren 80 van de vorige eeuw, toen het ecologisch onderzoek goed op gang kwam. Miljarden insecten die belangrijk voedsel vormen voor vogels werden onstuitbaar aangetrokken door licht, waardoor ze een makkelijke prooi waren voor vleermuizen. Ook uilen zagen hun “muizendiners” steeds verder slinken omdat de kleine knagers op zoek gingen naar de laatste donkere plekjes.

Pas negen jaar geleden drong het besef door dat het zo niet verder kon. Het waren de Amerikanen die opstonden tegen de lichtvervuiling. Niet door alleen hard te roepen, maar door letterlijk het licht uit te doen op plekken waar dat mogelijk was. Inmiddels is het een wereldomspannende organisatie geworden die ook in Nederland medestanders heeft gekregen. We doen nog niet mee met “Stedelijke Nachthemel Locaties”, maar hebben wel twee van de meer dan 130 erkende Dark Sky reservaten binnen in ons land liggen. 

Meer lezen? Dit artikel verscheen in Noorderland 2020-4. Je koopt dit nummer in de grotere boekhandels en supermarkten of je bestelt dit nummer hier.