Drentse sagen en legendes: de reuzen van Schoonoord

Ellert en Brammert

Een bekende Drentse legende is die van de reuzen Ellert en Brammert. Hoewel hun namen vriendelijk klinken, waren het beslist geen lieverds. De reuzen woonden in de late middeleeuwen op het Ellertsveld, een heidegebied bij Schoonoord dat is vernoemd naar de legende. Vader Ellert en zoon Brammert waren zeer gevreesd in het nabijgelegen dorp Orvelterveen. Ze woonden in een holwoning op de heide en plunderden genadeloos de omgeving. Langstrekkende reizigers waren de pineut, maar ook de lokale bevolking werd geteisterd door de twee. Wie in een van de vallen op het Ellertsveld liep en beroofd werd door de reuzen, mocht van geluk spreken als-ie het er levend vanaf bracht.

De ontvoering van Jaantien

Naast de plunderingen en overvallen maakten de twee reuzen zich ook schuldig aan kidnapping. Dit verhaal kent verschillende versies, maar het gaat ongeveer zo: het oog van de reuzen viel op een boerendochter uit Orvelterveen. Deze Jaantien was verliefd op een eenvoudige dagloner, maar van haar ouders mocht ze niet met hem trouwen. Of de reuzen van dit drama op de hoogte waren, is niet bekend, maar voordat Jaantien kon weglopen met haar geliefde, sloegen Ellert en Brammert hun slag. Ze kidnapten het meisje en sloten haar zeven jaar lang op in hun hol. Daar moest ze in de huishouding werken en mocht ze niet naar buiten.

De reuzen bewaakten haar om beurten, dus de situatie was vrij hopeloos voor arme Jaantien. Toch zag ze op een dag haar kans schoon: terwijl Brammert op strooptocht was, vroeg Ellert het meisje om hem te scheren. Ze sneed de keel van de reus door met het scherpe mes en maakte dat ze wegkwam. Uiteraard kwam Brammert wraakzuchtig achter haar aan zodra hij van de moord wist. Jaantien ontkwam maar net aan de bijl van de reus en moest het dorp ontvluchten. De andere bewoners van Orvelterveen volgden niet lang daarna; ook zij waren bang voor de wraak van Brammert. Zo bleef de reus alleen achter, zonder vader, zonder dienstmeid en zonder dorp om te teisteren.

Legendes

Vaak bevatten legendes en sagen fictieve elementen, zoals het bestaan van reusachtige mensen. Toch zit er in die verhalen meestal wél een kern van waarheid. Het is niet heel aannemelijk dat er echte reuzen rondliepen over de Drentse heide, maar er zijn misschien wel twee roofridders geweest die de lokale bevolking teisterden en rond 1400 het dorp Orvelterveen onveilig maakten. De bewoners van het dorp konden zelfs zo bang zijn geweest dat ze Orvelterveen verlieten.

Hoewel het dorp nu niet meer bestaat, is het er ooit wel geweest: in 1911 bleek uit bodemonderzoek dat zich tussen Orvelte en De Kiel inderdaad een dorp bevond. Er werden namelijk meerdere lemen dorsvloeren van boerenhoeves aangetroffen. We zullen nooit zeker weten wat er echt is gebeurd met Orvelterveen, maar één ding is zeker: de legende van Ellert en Brammert is een mooi stuk Drents cultuurerfgoed!