Het "wilde oosten" van Drenthe: een charmeoffensief voor de Veenkoloniën

”Uit turf, jenever en achterdocht heeft Onze Lieve Heer de Drent gewrocht”. Het is een bekend, maar ook wat somber stemmend gezegde waarmee “De Drent” – voor zover die al bestaat – geen recht wordt gedaan. Een stereotype dat wantrouwen naar vreemden suggereert. Wie Drenthe liefheeft, als bewoner of bezoeker, weet wel beter. Kort door de bocht heb je “zanddrenten” en “veendrenten”, en daar zit verschil tussen. Maar wie de mensen leert kennen, gaat hun achtergrond ook beter begrijpen, merken Elise Kerner (43) en Chris Bol (47). De twee relatieve nieuwkomers aan het Zuiderdiep in Valthermond doen hun uiterste best om de Veenkoloniën in het zuidoosten van de provincie steviger op de (toeristische) kaart te zetten.

Driedaagse serenade

Hun sfeervolle concertboerderij d’Rentmeester vormt deze nazomer voor het tweede jaar het kloppende hart van festival Voel het Veen. Een driedaagse serenade aan dat ándere Drenthe. ‘We hebben zelf het geluk om hier te mogen wonen,’ zegt Elise. ‘En willen de schoonheid van dit gebied ook zo graag met anderen delen, door het veen in een positief daglicht te zetten.’

Een charmeoffensief voor de Veenkoloniën. Is dat nou nodig? Er klinkt direct een volmondig “ja” in de monumentale, en in uitbundige jugendstilelementen opgetrokken boerderij (1911) aan wat van oudsher de stille kant van het Zuiderdiep werd genoemd. Hier wonen en werken Elise en Chris sinds juni 2020, samen met hun twee kinderen. Een creatief ondernemend stel dat zich graag opwerpt als ware ambassadeurs voor het veen. Pioniers van hun tijd zou je ze kunnen noemen. In de geest van de arbeiders, die vanaf omstreeks 1850 vanuit alle windstreken naar dit gebied kwamen om het moeras te ontginnen en turf te winnen. ‘Dit is nieuw land,’ zegt Elise, ‘waar mensen naar toe afreisden om geld te verdienen, om hun geluk te vinden.’ ‘Een soort Australië,’ vult haar partner Chris aan. ‘Nog onbekend en onaangetast.’

Rush op het bruine goud

Schrijver en reisjournalist Gerrit Jan Zwier vatte de vooroordelen al eens bondig samen in zijn boek Mijn Drenthe. De schilderachtige elementen van de provincie – zoals heidevelden, authentieke dorpen, hooilanden langs kronkelende beekjes, schaapskudden en hunebedden – worden vaak wreed verstoord door de verhalen over het veen, zo stelt hij vast. Door buitenstaanders veelal gezien als “het troosteloze land van turf en vertwijfeling, waar armoede en gebrek, jenever en achterdocht hand in hand gaan.” Hij verhaalde in zijn uitgave over het “Drents Californië” en de rush op het bruine goud dat met scheepsladingen vol naar het westen werd vervoerd. Hoe boven de veenderijen voortdurend een rokerige, bittere turflucht hing.

Het leven was hard en sober in deze proeftuin voor nieuwkomers, die zich van heinde en verre settelden in het veen. Met de ontsluiting van het gebied stroomden duizenden veenarbeiders van allerlei pluimage het gebied binnen. Sommigen trokken met de oprukkende vervening mee, zo kwamen er veel Friezen en Overijsselaren naar Zuidoost-Drenthe. De hang naar individuele vrijheid was een belangrijke gemeenschappelijke karakteristiek van de veenarbeiders, plus een portie weerzin tegen orde en gezag. De vaste veenarbeiders werkten met het hele gezin voor een vervener. Meestal huurden zij ook een stenen huisje van hem. Daarnaast was er een groep die door losse arbeid in het bestaan moest voorzien. Deze mensen woonden in plaggenhutten in de buurt van de venen.

Bekijk ook

Ken jij deze 8 wijze uitspraken uit Drenthe al? | Noorderland

Drentenaren hebben zo hun eigen dialect, mét wijze uitspraken waar we nog wat van op kunnen steken. Hoeveel ken jij er al?

Verder lezen

De rest lezen? Het volledige verhaal verscheen in de Drenthespecial van Noorderland. Dit speciale nummer is te koop via onze webshop en ligt nog tot 1 oktober 2024 in winkels in heel Nederland. In deze editie gaan we de hei op, gaan we de langs de lekkerste adressen van Drenthe en testen we de beste routes. Dit, en nog veel meer, lees je nu in onze nieuwste Drenthespecial!