Haar tijd vooruit: de Veenkoloniale schippersvrouw

Wereldkennis, handelsdrift en de nieuwste mode: Veenkoloniale schippersvrouwen in Groningen waren hun tijd vaak ver vooruit. De redactie van Noorderland bezocht het Veenkoloniaal Museum in Veendam, waar we onder de indruk waren van deze vrouwen. Als een rode draad loopt hun voortvarendheid door het museum heen.

De Veenkoloniale schippersvrouw

Rond 1850 vond je honderden zeelieden in de Groninger Veenkoloniën. In bijna elk dorp was er wel een schip te vinden. Deze relatief kleine schepen voeren niet alleen over de kanalen, maar maakten heuse wereldreizen. De Oostzee was de belangrijkste bestemming, maar ook Zuid-Amerika, Rusland en Europa werden bezocht. Niet alleen de mannen gingen op pad; ook vrouw en kinderen kwamen regelmatig mee op reis. Uit brieven blijkt dat deze vrouwen hun tijd vooruit waren, want het leven op een schip bracht veel zelfstandigheid en wereldkennis met zich mee. De Veenkoloniale schippersvrouw kon vaak meerdere talen spreken en handelen. Bovendien reisde ze over de wereld.

Geen oorijzers

Eén verhaal over de schippersvrouwen is ons in het bijzonder bijgebleven. In de hal van het museum luidt een informatiebord: 'Een vrouwenrevolte, weg met de floddermuts!' Rond 1870 werden oorijzers – de goudkleurige haarsieraden die in klederdracht onder een kapje worden gedragen – trouw gedragen door plattelandsvrouwen. Om niet vreemd aangekeken te worden op hun reizen naar buitenlandse havens, lieten de zeevarende vrouwen hun oorijzers vaak links liggen. Eenmaal thuis maakten de oorijzers echter geen wederkeer; in tegendeel, in vergaderingen van lokale damesverenigingen werd de "oorijzerkwestie" vurig besproken. Voldeed het wel aan de goede zeden om zonder oorijzers door het leven te gaan? Uiteindelijk stopten duizenden vrouwen met het dragen van oorijzers en het verstoppen van hun haar in een kapje. De zeevarende vrouwen brachten de nieuwste mode mee naar huis, en zeiden gedag tegen oude tradities.

Over het museum

Ook aan andere vooruitstrevende vrouwen wordt aandacht besteed in het Veenkoloniaal Museum. Op de website van het museum vind je meer informatie over de tentoonstelling Ode aan de Veenkoloniale Vrouw, die er nog tot en met 29 september te zien is. De tentoonstelling focust zich door middel van kunst op specifieke vrouwen die iets voor de regio hebben betekend. De schippersvrouwen hebben daarnaast een permanente plek in het museum. Het boek Voortvarende vrouwen in de Veenkoloniale zeevaart vertelt over hun rijke geschiedenis. Op basis van brieven, verslagen en foto's schreef Hendrik Andries Hachmer – directeur van het museum – over de rol van deze vrouwen. Zijn conclusie: de Veenkoloniale schippersvrouw was geëmancipeerd, had lef en liet zich zeker de les niet lezen.