De blauwe tuin

Hemelsblauwe bloeiers. Bemind vanwege hun pure, rustgevende kleur. Vlinders en insecten zijn er verzot op, en ook op mensen werken die blauwtinten als een sterke magneet. We worden er naartoe getrokken als motvlinders naar het lamplicht. Zuiver, verleidelijk blauw. Dus duik je tuin in en componeer een zomers feestboeket van blauwe beauties! 

Blauw is een kalmerende, verzachtende kleur die rust biedt. Een tuin vol blauwtinten is dan ook ideaal om in te relaxen. Zo’n ontwerp is trouwens erg geschikt voor kleine tuinen omdat blauw de illusie geeft van diepte; vooral in de achtergrond van de border krijg je door die kleur het gevoel dat de ruimte verder gaat.

Waarschijnlijk vinden we blauwe bloemen zo mooi en bijzonder omdat écht blauw in de vrije natuur niet erg veel voorkomt. En iets wat zeldzaam is willen we graag hebben. Voor de tuin is blauw geen belemmering; zo langzamerhand zijn er veel planten gekweekt die echt blauw zijn, of die een heel eind in die richting komen. Er is veel te kiezen. Naast het koninklijke hemelsblauw – de primaire kleur – zijn er ontelbare afgeleide tinten die allemaal hetzelfde blauwe bloed hebben. Natuurlijk zijn er de voor de hand liggende verschillen in licht- en donkerblauw, en alles wat daar tussenin ligt. Maar het serene blauw kan ook beïnvloed worden door een tipje van een andere kleur, zoals rood. Juist die minieme verschillen maken deze blauwe familie zo interessant. Lilablauw, indigo, azuurblauw, paarsblauw, staalblauw, grijsblauw en violetblauw zijn prima met elkaar te combineren en geven met z’n allen een eensgezind, overweldigend effect.

De blauwe tuin; een uitdaging

Toch zou een tuin in alleen maar blauwtinten te saai worden. Je zou het levendiger en spannender kunnen maken door contrastkleuren toe te voegen, maar het is ook erg bijzonder om kleuren te kiezen die dichterbij de uitgangstinten liggen. Mauve, lila, paars en roze maken het kleuren-gamma een stuk levendiger en zorgen ervoor dat het niet onrustig wordt. Door ook het zilvergrijze blad van alsem en het donkerrode van melde door de beplanting te weven, krijg je een evenwichtige opbouw die blijft boeien. Ook een sierlijk grasje zal niet misstaan. Het is een fantastische uitdaging om zo’n jaloersmakende tuin in ton-sur-ton te creëren!

Tuinjournaliste Ellen van der Peet: ‘Meester van de blauwe tuin is kunstschilder Ton ter Linden. Zijn blauwe tuin in Ruinen is eigenlijk nog steeds ongeëvenaard. Hoog oprijzend blauw van veelal eenjarigen. Wat een werk, en er dan ook nog voor zorgen dat de bloei van de border het najaar haalt. In het boek Blauwe Bloemen van Rob Leopold vertelt Ter Linden hoe het met blauw begonnen is. Hoe hij, na de aanleg van een rozenperk, ontevreden was over het eindresultaat. Te stakerig, te kaal. Hij ging op zoek naar blauwen bij de roze rozen, fijne, ijl groeiende bloemen waar de rozen bovenuit zouden kunnen dansen. Dit proces vormde uiteindelijk de basis van al zijn borders: wevende, dansende bloemen, feestjes in de tuin.’ 

Boeketje blauw

Bij alle soorten planten, heesters en bomen kom je blauwbloeiers tegen. Bij de vaste planten moet je dan denken aan onder andere salvia, lupine, asters, akelei, ridderspoor, monnikskap, iris, geranium, kruisdistel, viooltjes, ereprijs, vergeet-mij-nietjes en klokjesbloem. Het ballonklokje (Platycodon grandiflorus) is waarschijnlijk minder bekend, het is een vaste plant die even wat tijd nodig heeft om aan te slaan. Daarna is het een betrouwbare metgezel die in alle omstandigheden mooi zal bloeien met bijzondere ballonvormige bloemen.

Een van de meest toegepaste en geliefde heesters is de hortensia (Hydrangea macrophylla). De blauwe, bolvormige bloemen kunnen soms langzaam naar roze tinten verkleuren. Dat hangt af van de pH-waarde van de tuingrond; die moet zuur zijn (bij kalkhoudende grond voeg je compost, turf of rododendron-aarde toe). In de handel kun je kali-aluin kopen die de bloemen mooi blauw houdt. Een voordeel van hortensia’s is dat ze het goed doen in de zon én in de schaduw. Een ander leuk laag struikje is de, niet zo bekende, struikveronica (Hebe ‘Autumn Glory’). Ze staat het liefst in de zon; de beloning is heel veel bloemen. In strenge winters kan ze het loodje leggen, maar in ons veranderende klimaat komt ze de laatste jaren goed de winter door. Ook de Caryopteris ‘Heavenly Blue’ is een prachtig struikje dat misschien niet tegen Elfstedentocht-kou kan, maar meestal komt ze prima de winter door.

We moeten ook de klimplanten niet vergeten als het gaat om blauw dat de hoogte in gaat. Een hele mooie klimplant is de blauwe regen (Wisteria). Het zijn sterke groeiers die we twee keer per jaar behoorlijk terug moeten snoeien, maar daar krijgen we al na een jaar een rijkdom aan romantische hangende trossen voor terug. Ze doen het erg goed in de zon in redelijk vochtige grond. Nog wat klimacrobaten waar veel blauws tussen zit is de grote familie van de bosrank (Clematis). 

Een mooie compositie

Wat zitten er veel heerlijkheden tussen al die bolgewassen die je tegenwoordig kunt kopen. We kennen allemaal de voorjaarsbodes: blauwe druifjes, krokus, boshyacint, sneeuwroem en anemonen. Hier kun je haast nooit teveel van aanplanten. In de zomerborders misstaan de later bloeiende sieruien absoluut niet. De Triteleia ixioides ‘Queen Fabiola’ is onmisbaar aan de voorrand van de border; wat een intense kleur! Iets minder bekend is Ixiolirion tataricum  met haar sterachtige bloemetjes met gedraaide kroonblaadjes. En niet te vergeten de Camassia cultivars, die weliswaar niet zo lang bloeien, maar die er spectaculair uitzien. 

Echt heel veel blauw vind je bij de éénjarigen: Lobelia, Knautia arvensis, ossetong (Anchusa), hondstong (Cynoglossum), bosliefje, en een zusje van het bekende bijenvoer (Phacelia viscida). Dit zijn nog maar een paar namen, maar er zijn er veel meer. Om een blauwe tuin te maken kun je niet om deze éénjarigen heen. Ook in potten op het terras of het balkon zijn ze ideaal, vooral als je er wat bij elkaar zet zodat ze een mooie compositie vormen. 

Ook een optie: wilde planten of heemplanten in de tuin. Je denkt er misschien niet zo gauw aan, maar er zitten prachtige planten tussen die ook gewoon in ons Noorderland in het wild staan te pronken. Je mag ze uiteraard niet uitgraven, maar ze zijn ook gewoon in de handel te koop, bijvoorbeeld bij Kwekerij De Heliant. Slangenkruid (Echium vulgare) is een fantastische tweejarige plant. Het eerste jaar is er alleen een rozet, maar het jaar daarna zijn de lange opgaande aren helemaal bezet met echt blauwe bloemen. Andere beauties zijn het bosviooltje, het grasklokje, cichorei, kruipend zenegroen, en de gentiaan.

De passie van een kweker

Er is niemand die zich zo intensief, gedurende zijn hele leven, met blauwe bloemen heeft beziggehouden als Karl Foerster (1874-1970). Zijn grote passie was om zoveel mogelijk echt blauw bloeiende planten op de markt te brengen. In 1928 schreef hij: "Wer Seine ganze Lebenskraft der Arbeit an der blauwen Blume verschrieben wollte, sähe sich am Ende eines neunzigjärigen Lebens vor wachsender Unendlichkeit von Aufgaben.” En hij werd inderdaad dik in de 90! Zijn liefde voor blauwe bloemen heeft veel mooie nieuwe cultivars, vooral mooie blauwe riddersporen, opgeleverd, die we nu regelmatig in onze tuinen toepassen. Ook schreef hij boeken over zijn liefde voor het blauw. Een standaardwerk is het inspirerende boek Blauer Schatz der Gärten dat nog steeds herdrukt wordt. De tuinierende blauwadepten hebben veel aan Foerster te danken.

Leuk weetje: wetenschappelijk is vastgesteld dat sommige vrouwen meer kleuren blauw kunnen onderscheiden dan anderen. Zij zien dus ook meer tinten blauw. Dat niet iedereen hetzelfde ziet, daaraan ben ik wel een beetje gewend, want ik ben wat kleurenblind, net zoals veel mannen met mij trouwens. Zo kan het dus zijn dat je het samen over één en dezelfde bloem hebt en toch allebei een andere kleur ziet.