Wie de klomp past, trekke hem aan

Dit artikel verscheen in Noorderland 2016-1.

'Nu breekt mijn klomp!' Dan is het de hoogste tijd om af te reizen naar het Groningse Eenrum voor een nieuw exemplaar. De familie Van der Meulen tovert hier al sinds het jaar 1900 mooie en goed passende Eenrumer klompen uit wilgenhout. “K wait nait of k hiernoa nog wel n poar neien krieg”, zeggen oudere klanten soms als ze de winkel uitgaan. Want een met de hand en met liefde gemaakte klomp gaat lang mee.

In de winkel staan ze in alle kleuren klaar. Tot schoenmaat 52 verkrijgbaar, maar ook babyklompjes zijn voorradig. Zo wordt dit soort schoeisel met de paplepel ingegoten bij de jonge Groningers. Er zijn ook twee soorten voorradig. De tripklomp heeft een riem over de wreef en de kapklomp is volledig van hout gemaakt. Wie de klomp past, trekt hem hier in de winkel aan. 

Vakmanschap, meesterschap

Op de achtergrond zijn de geluiden te horen van de werkplaats. Er wordt gezaagd en geschuurd door vader en zoon Van der Meulen. Ook een lik verf hoort bij het proces. De houten schoenen die in de winkel zijn uitgestald, zijn hier ontstaan uit een stuk wilgenhout. Met de typische slanke en spitse voorkant is dit schoeisel duidelijk herkenbaar voor de kenners die hiermee graag hun voeten bedekken. Want lange tijd houd je droge en warme voeten, zelfs als je in de blubber staat. Wilgenhout stoot namelijk vocht af. En lopen op klompen heeft nog meer voordelen. ‘Hij wikkelt de stap ook goed af. Want een klomp buigt niet als je loopt. Hij moet rollen. En o-ja, hij splintert niet hoor,’ zeggen vader Douwe en zoon Robert in de ambachtelijke werkplaats, om het verkooppraatje compleet te maken. De oude muziek van de ambachtelijke Grolsch televisiereclame galmt nog denkbeeldig na op deze schaars verlichte plek achter de winkel. 

Op klompen lopen gezond

De familietraditie begon in 1900. Overgrootvader Douwe werkte graag met hout, maar een vak als timmer-man zat er voor hem niet in. De opleiding was te duur. En dus werd hij klompenmaker, in een schuurtje bij zijn huis in Eenrum. Al snel bleek dat hij een Pietje Precies was, want hij blonk uit in een goede pasvorm. En dat trok burgers en buitenlui naar Eenrum. In 1913 verhuisde hij binnen de dorpskern naar de huidige plek en in 1920 stapte hij over van puur handwerk naar moderne machines. Er was toen net elektriciteit in het dorp, dus dat was best uniek. 

In 1919 kwam zoon Jetze in de zaak en sinds 1955 maakt opvolger Douwe – de gelijknamige kleinzoon dus van de grondlegger - klompen achter de winkel. Dat was niet meteen een gemakkelijk begin voor hem. De vraag naar de houten schoen was in die tijd op zijn retour, maar in de jaren 60 kwam weer een opleving.

De gegoede burgerij kwam erachter dat lopen op klompen gezond was. ‘Dat klopt ook, hoor. Je oefent je voetspieren als je loopt. En veel klompenmakers stopten in die tijd en dat leverde voor ons weer klandizie op. De klanten nu zijn ook vaak de starters. Ze hebben een huis met een tuintje en dan zijn klompen gemakkelijk. En nee, we gaan echt geen klompen met hoge hakken maken, zoals je dat nu ziet in de media. Daar kun je niet op lopen, je glijdt meteen naar voren. Die moet je gewoon gebruiken voor de sier op de vensterbank, verder niet,’ vertelt zoon Robert die inmiddels 31 dienstjaren heeft. 

Wilgenhout raakt schaars

Robert doet zijn werk met plezier. ‘Zo ben ik nog in de leer geweest bij opa Jetze,’ blikt hij terug op zijn loopbaan. ‘Het snijden van figuurtjes bijvoorbeeld, met een getrokken guts (mesje, red.). Er wordt gezegd dat ik een mooi handschrift heb,’ zegt hij trots over de versiersels op de wreef. Hij pakt er eentje vast en denkt hardop. ‘Dat maken van klompen is zo ontzettend leuk, want je werkt van boom tot eindproduct.’ Toch pakken zich na meer dan een eeuw wel donkere wolken samen boven het Groningse Eenrum. Robert laat zijn voorraad wilgenstammen zien, die hij in de afgelopen winter heeft opgebouwd. Komt er een seintje bij Van der Meulen binnen dat ergens een wilg is gekapt, dan zijn vader en zoon er als de kippen bij. Toch neemt het aantal meldingen de laatste jaren af, tot verdriet van Van der Meulen. ‘Een voorraad opbouwen wordt daardoor steeds moeilijker. Wilgen worden niet meer zo vaak weggehaald. Men laat ze liggen voor de biotoop in het bos. Ook heeft bijna iedereen tegenwoordig zelf een kettingzaag. En er zijn veel versnipperaars,’ zegt hij bezorgd. Zijn vader stemt in, met een serieus gezicht.

Op de achtergrond klinkt de deur van de winkel. Iemand heeft de juiste klomp voor zijn voeten gevonden en neemt de nieuwe aanwinst onder de arm mee naar huis. Volgens Robert kan die klant er weer lange tijd tegen. ‘Misschien een jaar. Er zijn ook wel klanten die vijf jaar op dezelfde klomp kunnen lopen. Ja, soms komen ze pas na 25 jaar terug. Wilgenhout is taai,’ weet hij uit ervaring. “K wait nait of k hiernoa nog wel n poar neien krieg” is dus niet zo’n vreemde opmerking bij een nieuwe aankoop.

Van wilg tot klomp

Hoe maak je eigenlijk een klomp van wilgenhout? Het proces begint met een omgezaagde wilgenboom. Deze moet lekker dik zijn. Achter de werkplaats van Van der Meulen liggen ze klaar. Als de juiste maat is gezaagd, wordt het stuk stam ontdaan van de schors en in de werkplaats in vieren of in meer blokken gedeeld. Bij de zaagtafel hangt een tabel. Zo heeft schoenmaat 43 een buitenmaat van 34 ½ centimeter. Dan doen machines hun werk, voorgeprogrammeerd voor de kenmerkende spitse vorm van de buitenkant en de anatomisch gevormde binnenkant. Daarna volgt het fijne werk. De vorm wordt bijgeschaafd op de plek waar de klomp heeft vastgezeten aan de machine. 

Ook worden de riemgaten bij de tripklomp aangebracht. De laatste fase is de droogruimte. In deze warme ruimte verliest de klomp binnen een paar weken meer dan een liter vocht. Na deze droogperiode wordt de klomp eventueel versierd met houtsnijwerk, de leren band wordt aangebracht en een lik verf maakt de klomp af. 

Wanneer de klant de klomp uiteindelijk past, dan kunnen nog op maat gesneden aanpassingen worden gedaan. Is de drager bijvoorbeeld een scheefloper? Dan wordt een hard stukje hout op de juiste plek van de onderkant aangebracht. Zo wordt de klomp een persoonlijk stukje wilgenhout.