Hij behoort tot Frieslands meest geliefde kunstenaars: Klaas Koopmans. De zoon van een gereformeerde huisschilder uit Garijp leed aan een manisch-depressieve stoornis. Toch groeide hij uit tot een productief expressionist. Wat voor man schuilde er achter zijn schilderijen en tekeningen? Een gesprek met de conservator van Museum Dr8888, een zoon en een dochter. ‘Mijn vader wist wat hij deed met het penseel.’
Zijn atelier stond midden in zijn onderwerp: het Friese landschap. Tussen de weilanden even buiten Garijp legde Klaas Koopmans (1920-2006) de provincie vast op het schildersdoek. Groene akkers en hoge luchten, zelden egaal, vaak met brede wolken of vegen in verschillende tinten. Portretten van paarden, soms ook dorpsgezichten, van Suawoude of Opeinde. Meestal “stroomt” het in de schilderijen: er zit vaart in hemel en aarde, alleen bij verstilde sneeuwgezichten lijkt Koopmans zich te hebben ingehouden. Behalve in zijn atelier werkte hij veel in de openlucht.
Die drang om te schilderen kwam uit hemzelf, vertellen zijn kinderen. Het talent zat erin en zocht zich een weg naar buiten, in een tijd waarin het landschap veranderde. Door de schaalvergroting in de landbouw ging er in de 20ste eeuw iets verloren. Het kleinschalige gemengde boerenbedrijf maakte plaats voor gespecialiseerde landbouw en veeteelt. Kleine, afwisselende weilanden veranderden in zeeën van eentonig gras. En daar had hij oog voor, vertelt dochter Anje. ‘Kijken is iets anders dan zien: dat laatste doe je met je ziel. Mijn vader kon het kleine in het grote zien. Een mooie boom bij een slootje, de leegte van een landschap, de melancholie met het weer erbij. Veel mensen vliegen gewoon voorbij aan een bloeiende appelboom. Het begint met dat zien, en dan komt de drang – uit bewondering denk ik – om er iets van te maken.’
Schetsboekje op zak
Hoe natuurlijk die drang ook was, zo vanzelfsprekend was het niet om voltijds kunstschilder te worden. Koopmans werd in Garijp geboren, als oudste van 15 kinderen in een gereformeerd schildersgezin – huisschilders, welteverstaan. Vader Wybe had een eigen bedrijf en schilderde als amateur in zijn vrije tijd. Vanaf zijn 14de werkte Klaas mee in het familiebedrijf, maar altijd met een schetsboekje op zak. ‘Om mensen met wie hij werkte en die hij ontmoette te portretteren als hij even tijd had. Of kleine landschapjes,’ zegt Anje. De kunstacademie was voor een kind uit het middenstandsgezin niet weggelegd. Wel ging Klaas naar een school voor huisschilders: ‘Daar kreeg hij onderwijs in de kleuren- en perspectiefleer. De ingrediënten had hij daarmee wel te pakken.’
Meer lezen over Klaas Koopmans? Dit verhaal verscheen in Noorderland 2021-1. Dit nummer is nu te koop in de winkel en onze webshop.
Bron: Ankie Lok | Beeld: Klaas Koopmans, Suwâld, zonder jaartal, particuliere collectie, Museum Dr8888
