Friese legende: het verhaal van Grutte Pier

Pier Gerlofs Donia

Pier Gerlofs Donia werd niet geboren als krijger: hij was eigenlijk een boer uit Kimswerd. Om hem heen woedde echter een politieke strijd, die ook een boer als Pier niet met rust zou laten.

Aan het begin van de 16de eeuw stond Friesland onder het gezag van Georg van Saksen, maar ook Hertog Karel van Gelre wilde macht over deze regio. Er ontstond een strijd tussen de twee partijen, die verergerde doordat Van Saksen de rechten voor het Friese gebied aan de graaf van Holland verkocht. Dat mondde uit in een gevecht tussen Hollanders en Friezen. Vanwege de woedende strijd in Friesland werd in 1515 de boerderij van Grutte Pier in brand gestoken door de Saksers. Zijn vrouw en meerdere familieleden kwamen om.

Dit voorval veranderde Piers leven voorgoed: hij richtte samen met lotgenoten de bende Arumer Zwarte Hoop op. Eerst zouden zij strijden tegen de Saksers, later tegen de Hollandse overheersers. Pier werd aanvoerder van de 'seinschipsluyden', zeerovers die de ene slag na de andere aangingen tegen de Hollandse vloot. De Hollanders zagen Pier als piraat, maar voor de Friezen was hij een vrijheidsheld.

Door de eeuwen heen zijn er allerlei grutte verhalen ontstaan rondom de Friese krijger. Grutte Pier was volgens de verhalen een angstaanjagende strijder: wel 2,15 meter lang en zo sterk dat hij met één hand een ploeg op kon tillen. Om vriend van vijand te onderscheiden zou hij de befaamde zin Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries hebben bedacht. Wie dit niet feilloos uit kon spreken, werd gedood.

Bekijk ook

Drentse sagen en legendes: de reuzen van Schoonoord | Noorderland

We nemen je mee naar de late middeleeuwen, toen er een legende ontstond over twee reusachtige mannen die op strooptocht gingen over de Drentse heidevelden. 

Het zwaard van Grutte Pier

Wie van Grutte Pier heeft gehoord, heeft ook van zijn zwaard gehoord. Volgens historische bronnen is het reusachtige zwaard al sinds 1882 in bezit van het Fries Museum in Leeuwarden, waar velen het al hebben kunnen aanschouwen. Het wapen is 2,13 meter lang, weegt 6,6 kilo en moest met twee handen gehanteerd worden – vandaar de naam bidenhänder.

Of het zwaard echt van Pier Gerlofs Donia is geweest? Waarschijnlijk wel! Uit recentelijk onderzoek is gebleken dat het zwaard echt uit de periode komt waarin Grutte Pier leefde; circa tussen 1480 en 1520. Ook bleek dat het zwaard echt in de strijd is gebruikt. Het voorwerp past precies in de omschrijvingen van Pier en zijn zwaard, dus het zou best kunnen dat dit écht het zwaard van de legende is.

Een mooi verhaal of waargebeurd?

De verhalen rond Grutte Pier zullen vast en zeker opgeblazen en vervormd zijn door de eeuwen heen, maar het is bewezen dat Pier Gerlofs Donia echt heeft bestaan. Wat je ook van de Fries vindt, één ding is zeker: Grutte Pier heeft grutte indruk gemaakt op de Friese cultuur. Vandaag de dag vind je een standbeeld van hem in zijn geboorteplaats Kimswerd, zijn zwaard hangt in het Fries Museum in Leeuwarden en iedereen kent wel de zin Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries!