Natuurparels: de Westerplas op Schiermonnikoog

In Nederland is bijna geen vierkante meter onberoerd gelaten en toch zijn er overal natuurpareltjes te vinden. De mooiste hieruit kiezen is een lastige opgave en ook nog eens altijd subjectief. Toch neemt onze huisbioloog Kees Boele je graag mee naar zijn favorieten, waarin niet alleen de natuurbeleving en natuurwaarde belangrijk zijn, maar ook het verhaal dat het landschap vertelt. We gaan vandaag op bij de Westerplas op Schiermonnikoog!

De Westerplas
Schiermonnikoog mag zich met recht scharen in het rijtje van groene toppers. Namen als Kapenglop, ’t Slij en de Reddingsweg zijn voor biologen net zo waardevol als een doosje diamanten voor een handelaar in edelstenen. Maar het unieke karakter zit niet alleen in een rijtje namen van orchideeën, broedende lepelaars of bezoekende steppekiekendieven. Schiermonnikoog is als een groene symfonie, een levende variant op de Vier Jaargetijden van Vivaldi. Met recht werd dit Waddeneiland dan ook jaren geleden verkozen tot mooiste plek van Nederland. Voor eilandbewoners uiteraard een prachtige impuls voor inkomsten uit het toerisme, maar ook een erkenning van het door hen zo gewaardeerde erfgoed. Hoofdonderwijzer Henk Koning bleef er tot zijn overlijden in 2018 onvermoeibaar over vertellen. Maar het was eilander Sytze Schut die uiteindelijk de titel wist te veroveren. Met het daaraan verbonden bedrag en latere subsidies werd in 2008 de vogelkijkhut aan de Westerplas geopend.

Zout werd zoet
Pas in 1964 werd de Westerplas gevormd uit een kwelder die aan de zuidzijde afgesloten werd van de Waddenzee. Uit vroegere kreken en uit de duinen sijpelend zoet grondwater ontstond in de jaren daarna een voor dit gebied ongekend groot meer. Zout veranderde in zoet en dat is nu overal terug te zien. Zeebies en rode ogentroost zijn alleen nog aan de randen te vinden op plekken waar het voor riet en wilgenmoerassen nog iets te zilt is. Paars lamsoor heeft er plaatsgemaakt voor roze moeraskartelblad. Maar de Westerplas heeft vooral faam gekregen als hotspot voor vogels. Waar je in de vorige eeuw nog op een duin moest gaan zitten om iets van het water te kunnen zien, kun je nu vanuit de vogelkijkhut letterlijk tot aan de rand komen. Langstrekkende eenden vinden het een ideale plek om te rusten en te eten. Rust die gegarandeerd wordt omdat het gebied altijd afgesloten is gebleven. Hier zijn geen fluisterbootjes of peddelende waterfietsen toegestaan. Wandelaars kunnen alleen om de Westerplas, maar de rietvelden zijn altijd afgesloten geweest.

Lepelaarskolonie
Sinds 2011 kiezen enkele lepelaars voor de Westerplas als ideale plek om hun jongen groot te brengen. Wel zo ver mogelijk verwijderd van de vogelkijkhut, maar nog steeds uitstekend vanuit de hut te zien. Vooral de volwassen vogels staan graag pal voor de kleine kolonie in het water te rusten. Dichter bij de hut zijn enkele aalscholvernesten te zien en een gemengde reigerkolonie met blauwe, grote en zelfs kleine zilverreigers. Roerdompen zitten er al tientallen jaren. Met een avondwandeling van het dorp naar de dijk aan de oostzijde van de Westerplas zijn elk voorjaar meerdere hoempende mannetjes te horen. Let maar eens op, het klinkt als een scheepstoeter in het riet. Kleine waarschuwing: schrik niet van gillende waterrallen. Hoewel ze familie van de waterhoen en meerkoet zijn, zijn het geen zwemmers maar juist sluipers tussen het riet. Vooral in het voorjaar en de zomer blijken ze te beschikken over een enorm repertoire aan bizarre geluiden.

Verder lezen? We schreven ook over het Drentse Takkenhoogte en het Groningse Roegwold. Het volledige verhaal verscheen in Noorderland 2021-5. Dit nummer is nu te koop in de winkel en onze webshop.