De vergeten watersnood: Friesland herdenkt de verwoestende stormramp van 1825

'Het zeewater komt!'

De nacht tusschen den 1 en 5 dezer was voor ons een der hagchelijkste van ons leeftijd,’ schrijft Folkert Johannes Schootstra (1764-1854) op 12 februari 1825 in een brief aan zijn zoon Johannes Folkerts Schootstra (1797-1874). 

Die avond, op 3 februari 1825, wordt in het Friese Doniawerstal om tien uur ’s avonds bij de familie Schootstra op de deur gebonsd: ‘Sta spoedig op, het zeewater komt!’ Samen met andere buurtbewoners snelt Folkert Johannes Schootstra naar de dijken in een poging het dreigend onheil af te wenden. Maar al snel ziet hij dat het zinloos is. Een bulderende wind jaagt over de verduisterde polders. Woedend beukt de noordwesterstorm op de dijken in. Golven slaan schuimbekkend stuk op de dammen. 

Bedankt voor je aanmelding! Let op: je ontvangt binnen 10 minuten een mail om jouw e-mailadres te bevestigen.

Inschrijven

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Onweerstaanbare kracht

Tegen twaalven stroomt het water over de dijken en dammen heen. ‘Met onweerstaanbare kracht woelden en wroetten de baren in dezen slijkgrond om, scheurden brokken van meer dan zes el diameter uit het fondament van des dijks…,' schrijft een ooggetuige. 

Dorpsbewoners brengen zoveel mogelijk spullen boven in hun huizen en haasten zich naar hoger gelegen plekken, voordat het kolkende water stuk slaat op hun huizen en zelfs stukken uit de muren rukt. Anderen schuilen in kerken die dienst doen als vluchtheuvels.

Bij de vuurtoren van Workum breekt de zeedijk, te slecht onderhouden, te zwak en verweekt om weerstand te bieden. Het noodweer verwoest boerderijen en schuren. Huisraad spoelt rond. Een oude vrouw die in het vuurtorenhuis (It Tontje) woont, vlucht uit angst voor het natuurgeweld over de dijk naar Workum. Onderweg overlijdt ze. Pas veel later vinden ze haar lichaam. Kort erna begeeft ook de Aldedyk ten zuiden van het dorp het. De hele Zuidwesthoek van Friesland komt onder water te staan. Op sommige plaatsen stijgt het water tot 3 meter hoog.

Spookachtig 

Hevige onweersbuien barsten los. Hagelstenen geselen het landschap. Spookachtige klanken, als ongrijpbare muziek. Dreigend wit onweerslicht beschijnt de polder van It Heidenskip. Boeren proberen met vereende krachten hun koeien in veiligheid te brengen. Hun landerijen staan inmiddels zeker 60 centimeter onder water. It Heidenskip wordt volledig overstroomd door binnenkomend zeewater. Bewoners van boerderijen hangen vlaggen naar buiten als noodsein om hulp te vragen. Met allerlei vaartuigen, zoals pramen en bokken, proberen reddingswerkers de bewoners veilig naar hoger gelegen delen van Workum te brengen. 

Janke Hoekema-Brunger beschrijft in een brief aan haar schoonzuster de benauwde momenten die ze beleeft: ‘Verbeeld u eens, terwijl ik aan tafel zat met mijn kleine [Jelmer, 6 maanden], dat ik de zee zo maar over den dijk zag spoelen, niet nu en dan een golfje, maar de dijk was maar te laag voor de zee. Een weinigje daarna kreeg ik berigt van [mijn man Sjoerd Jacob] Hoekema, dat er al een gat in de dijk was, een weinigje daarna al weer een en vervolgens in de Hinloper dijk in de oude dijk hetwelk verschrikkelijk was.

Bekijk ook

4x kleine musea in Friesland die een bezoek waard zijn | Noorderland

Friesland kent verschillende grote en bekende musea, maar ook deze vier kleine musea zijn zeker een bezoek waard.

Boven de watermassa

In Britsum klimt een boer in de toren waar de klokken luiden om mensen te waarschuwen. Hij kijkt om zich heen en ziet overal water, behalve in het noorden en westen van Friesland. Alleen daken steken nog boven de watermassa uit.

Ooggetuige Jakob Annes Kooiker ziet twee mensen lopen met een bed en dekens. Een groep dieren in de stallen is wonderbaarlijk genoeg om en om door de bliksem getroffen. Een paard overleeft het, twee andere niet, drie koeien wel en de volgende drie niet. ‘Sinds mensenheugenis is er geen nacht zo angstaanjagend geweest,’ memoreert hij later. 

Intussen stromen bij Hindeloopen de golven over de dijken. Delen van de houten zeewering, keien, vaten en planken slaan met geweld tegen de huizen en stallen. In Hindeloopen weten de mensen met het puin van twee stuk geslagen huizen een dijkdoorbraak te voorkomen. 

Meer lezen

Verder lezen? Het volledige verhaal over de stormramp van 1825 staat in de nieuwste wintereditie van Noorderland, nu te koop in winkels in heel Nederland en te bestellen via onze webshop. In deze editie spraken we ook met Lenie 't Hart en Roxane Knetemann, verbleven we op een week op een onbewoond Waddeneiland en liepen we langs de ruige randen van het nieuwe Ziltepad. Dit – en nog veel meer – lees je nu in onze nieuwste editie.