Dit artikel verscheen in Noorderland 3-2019.
Vergeet het sprookjesbeeld van vliegende bezems en zwarte puntmutsen. Toverstafjes? Duistere brouwsels? Ben je mal. De moderne heks van de 21ste eeuw is heel down to earth en kent nauwelijks geheimen. Ze zet al haar spirituele gaven in om mensen in nood met raad en daad bij te staan.
De dame in het zwart, vergezeld door twee grote honden, heeft voicemail en zit geregeld achter de laptop. Nee, ze heeft geen wrat op haar neus en reist, bij gebrek aan magisch transport, dikwijls met een busje. Margarita, “de heks van Appelscha”, etaleert de puntmuts en bezem alleen voor het klassieke fotomoment (altijd een hit bij kinderen!) en als uithangbord op de voorgevel: hier zit je goed.
Betoverend buitenmuseum
Achter de façade ontvouwt zich Heksenmuseum De Heksehoeve, al jarenlang een populaire trekpleister voor gezinnen, een zomers dagje uit. Misschien niet doorsnee, maar zeker niks engs aan. ‘Leuk, leerzaam en spannend,’ noemt de heks haar landelijke oase. Al betovert dat ruim 1 hectare omvattende buitenmuseum je wél, met een weelderig decor van planten en kruiden en natuurlijk dankzij de innemende lach van Margarita (70) zelf. Haar erf is als een ontdekkingstocht, bezaaid met rituelen die – mits juist uitgevoerd – dromen écht doen uitkomen. Kom daar maar eens op, in een museum.
De magie van het leven
‘Daar woont die heks,’ zoemde het rond toen Margarita zich in 1998 met haar gezin settelde aan de Drentseweg, even buiten Appelscha. Het laatste huis op Friese grond, in de volksmond al vlug gedoopt tot “de heksehoeve”. Dat klopte als een bus. Want Margarita is een traditionele, solitaire heks, op haar 19de ingewijd. Ze gaf in die begintijd al wel consulten aan huis, maar van een museum was nog geen sprake. ‘De wereld was er toen nog niet klaar voor,’ zegt ze. ‘De buurt liet me zeker wel in mijn waarde, dat is ook de volksaard: leven en laten leven. Maar natuurlijk waren de mensen nieuwsgierig naar me; wat voor raar wijf zou dat zijn…?’ De heks schatert het uit. Nu heeft ze de tijd mee. ‘Men staat veel meer open voor het spirituele, voor de magie van het leven. Het leven dichtbij en met moeder aarde.’
Kruiden, hoop en goede raad
Margarita Viola Rongen groeide op in Rhenen, Utrecht, met de natuur als beste vriend. Een leven op intuïtie, met de elementen en de seizoenen, de kracht van vader zon en moeder aarde. Hekserij was van jongs af al verweven in haar dagelijks leven, omdat haar eigen vader heks was. ‘Helemaal niet griezelig, voor mij was dat heel gewoon. Ik heb heel veel van hem geleerd.’ Goed doen bijvoorbeeld, je gaven met grote eerbied gebruiken. En dat de natuur altijd wel een oplossing paraat heeft. Margarita trad bewust in zijn voetsporen. ‘Ik zag hoe mijn vader mensen hielp, dat wilde ik ook. Hadden ze vragen of problemen, dan zochten ze hem op. Als klein meisje zat ik buiten op het stoepje van onze bloemenwinkel en zag dan hun bedrukte, trieste gezichten. Maar als ze weer naar buiten kwamen keken ze zonder uitzondering blij! Hij had ze kruiden, hoop en goede raad gegeven.’
Een natuurreligie
Wat doet een heks zoal? Denk maar niet dat ze uren in trance rond de kookpot danst of met bezwerende spreuken strooit. De nuchtere gastvrouw in Appelscha ontzenuwt die vooroordelen meteen. Al behoort een arsenaal aan rituele handelingen met gebruikmaking van kaarsen, stenen, water, wierook en zout wel tot haar reguliere leefritme. ‘Heks zijn is een soort natuurreligie. Maar dan zonder kerk.’ Er wordt trouwens heel wat af gevierd in het leven van een heks; de kalender telt maar liefst 13 maanvieringen en acht jaarfeesten. Het dankfeest voor dierbaren (ook die overleden zijn), het ontwaken van de aarde, de lentefeesten en de oogstfeesten, twee zonnewendes. Margarita lacht: ‘Ja, ja, het is hier een vrolijke bedoening!’
Vollemaanvieringen
Het zijn bijzondere momenten om bij stil te staan, die Margarita graag en vaak deelt met gelijkgestemden. Net als de vollemaanvieringen, die plaats vinden in de speciale cirkel in haar tuin. Daar knappert het hout in de vuurkorf en vertrouwen deelnemers hun ergernissen letterlijk aan de vlammen toe. ‘Je hebt je frustraties eerder op een briefje geschreven of je leest ze daar hardop voor. Vervolgens gooi je dat in het vuur, of je versnippert het papier. Dan is het weg en kun je het loslaten.’ Er zit een volgorde in, een vast verloop. Margarita denkt nooit: mwah, deze maand heb ik geen zin, ik sla de maanviering maar eens over. ‘Nee joh, het voelt niet als een opgave, als iets wat moet,’ zegt ze, ‘het is een leefwijze die bij me hoort en ik verheug me er altijd op! Het is een feestje hoor, compleet met cake en wijn, met zingen en mooie gedachten.’
Herken de tekens
Heks bén je niet, dat word je met een opleiding. ‘Je moet al wel spiritueel zijn, open staan voor ervaringen en het gevoel hebben dat er meer is dan je uit jezelf haalt op dit moment. De rest is een kwestie van vaardigheden leren.’ Of Margarita een magisch leven leidt? ‘Ach, je kijkt gewoon anders tegen het leven aan,’ zegt ze, ‘gaat anders om met tegenslagen. Je wordt ervoor behoed, zo zie ik het. Of ze scheppen ruimte voor vernieuwing. En tegen allerlei ongemakken hebben we natuurlijke oplossingen, zoals edelstenen. Neem nou de overgang; vergeet die hormoonpillen, draag een maansteen op je huid en merk maar wat er gebeurt.’
‘Wij heksen gebruiken de runen – stenen – als orakel, de maanviering, maanstanden, rituelen om het goede te doen. Wat het goede is? Kijk en luister goed, dan zie je het wel; als mens krijg je constant tekens, maar je moet ze wel herkennen. Zoek je een andere baan? Zit je niet lekker in je vel? Luister beter naar de impulsen en voorgevoelens in jezelf. Het klópt wat je voelt, geloof me maar. Dat is precies wat een heks doet; die leeft heel bewust en heeft haar voelhoorns aan.’
De kracht van je wil
‘Vertrouw op jezelf én op het universum. Gebruik de kracht van je wil. Dat is wat hekserij is, meer niet. Alles is logisch, dat zei mijn vader al.’ Margarita demonstreert dat graag met de wichelroede; voor alle museumbezoekers altijd weer een eyeopener. Natuurlijk, je kunt er aardstralen mee opsporen, maar bovenal laat de wichelroede zich in elk paar handen sturen, ‘als je het maar écht wilt. Bij twijfel krijg je niks gedaan. Let maar op.’ Kinderen vinden het ook prachtig, als ze zo’n instrument in handen krijgen. In de museumtuin kunnen ze hun lol ook op; een verjaardagsboom zoeken, spiralen lopen, in de kruidencirkel leren over de werking van kruiden, het knopenritueel doen of in het grote doolhof hun weg zoeken.
Het Pad naar Ooit leert ook de grote bezoekers veel over zichzelf. ‘Het is eigenlijk één grote inzichtentuin. Mensen komen vaak met vragen, zitten ergens mee en gaan dan fris en vol nieuwe plannen weer naar huis.’ En die dromen, die uitkomen? Margarita glimlacht mysterieus: ‘Hoe vaak ik al geen mensen heb gezien die met het wensenritueel hebben meegedaan en hier na een jaar weer terugkomen, maar dan mét kinderwagen…’
Bron: Jolanda de Kruyf | Beeld: Gert Tabak
