Stap deze zomer op de pedalen: ontdek Rondje Jazz in Groningen

Klaar voor een cultuurboost en een beetje sportief ingesteld? Dan is dit jouw tocht bij uitstek. Met Rondje Jazz mix je namelijk muziek, landschapsschoon en architectuur in een afwisselende fietsroute van 32 kilometer, dwars door het Groninger land.

Verrassende belevenis

Het zomert volop. De horizon ontvouwt wuivende akkers, met daartussen statige boerderijen en oer-Hollandse molens. Waterlopen slingeren zich door het land, en langs weelderige slootkanten houden knotwilgen de wacht. Zacht ruist het groen. Wat een land, dat Hogeland. Met z’n karakteristieke wierdedorpen hoog boven zeeniveau. Kleine pareltjes in het landschap met vaak een beschermd dorpsgezicht én – onmisbaar in het centrum – altijd wel een oud café en een middeleeuwse kerk die standvastig het straatbeeld bepaalt.

En wat nou zo leuk is, die kerkdeuren staan opvallend vaak uitnodigend open. Maar mocht je toch eens misgrijpen, dan zijn er gelukkig de QR-paaltjes van “Rondje Jazz”. Even scannen met je mobieltje en hop, daar ontrolt zich al het verhaal van kerk, omgeving én word je naar believen getrakteerd op een stukje muziek. Een meer dan verrassende belevenis.

Fietstoerisme en muziek

Rondje Jazz voert je deze zomer langs zeven middeleeuwse kerkjes in Adorp, Klein Wetsinge, Garnwerd, Feerwerd, Ezinge, Fransum en Oostum. Maar het tempo waarin je je route aflegt of de volgorde van al die schilderachtige dorpjes op de kaart bepaal je helemaal zelf. Dat was een aardige vondst uit de koker van de organisatie van ZomerJazzFietsTour (ZJFT), waaruit dit Rondje voortvloeit.

Het jazzfestival op de laatste vrijdag en zaterdag van augustus (de 30ste en 31ste dit jaar) is een populair event, maar duurt helaas maar kort. ‘Daarom hebben we een deze route door het stroomdal van het Reitdiep uitgestippeld die je het hele jaar rond kunt rijden,’ legt Jo Willems uit, de zakelijk leider van ZJFT. ‘Gewoon, op eigen houtje. Het is eigenlijk een mix geworden van fietstoerisme en muziek.’ Waar wachten we nog op? Bandjes oppompen en gaan.

Bekijk ook

7x de meest pittoreske dorpjes in het noorden | Noorderland

Deze pittoreske dorpjes in Drenthe, Friesland en Groningen zijn niet groot, maar er is genoeg te doen en te bezoeken.

Rondje rijkdommen

Het “Rondje Jazz” is pas een jaar jong. Een gouden combinatie van rijkdommen in de provincie Groningen: in een van de oudste en waardevolle cultuurlandschappen van Europa maakt de fietser trapsgewijs kennis met de weidse omgeving, met kerken die bol staan van historie en, voor wie daar van houdt, ook met jazzmuziek uit binnen- en buitenland.

Maar over de muziek straks meer. Eerst geven we onze ogen de kost. Nergens anders op ons continent zijn zoveel laatmiddeleeuwse kerken bewaard gebleven als in Noord-Nederland. In Groningen spreken ze liever van “juweeltjes van de klei”.

De Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) spant zich al sinds 1969 in om de erfenis van eeuwen kerkbouw voor het nageslacht te bewaren. ‘Het is enorm belangrijk dat we ook de interesse van jongere doelgroepen aanwakkeren,’ weet Rebecca Compaan van de stichting. ‘Want die kerken moeten nog eeuwen mee.’

Verwonder je

Het in stand houden van historische, monumentale kerkgebouwen die niet meer voor de reguliere diensten worden gebruikt, is het hoofddoel van Groninger Kerken: het zijn er intussen 101, plus twee synagogen, met daarnaast nog een negental (vrijstaande) torens en 62 kerkhoven.

Zo’n 60 kerken van het totale aantal dat de stichting onder haar vleugels heeft, zijn vrijwel dagelijks geopend voor publiek en dát is ook het ideale plaatje. ‘Kom binnen, ga het maar bekijken, verwonder je,’ zou Rebecca passanten graag willen meegeven. ‘Voel je vooral welkom. We willen heel graag dat zoveel mogelijk kerkdeuren open staan voor publiek.’ Natuurlijk komt daar wel wat bij kijken. Inzet en aanwezigheid van een heleboel vrijwilligers bijvoorbeeld.

Andere highlights

Ondertussen pikken wij op ons Rondje Jazz zo links en rechts ook wat andere highlights mee. Zoals de korenmolen Joeswert (in Feerwerd), die op vrijdag- en zaterdagmiddag geopend is en waar je je fietstassen kunt vullen met graanproducten, honing, noten en ander lekkers van de molenaar.

De Joeswert is een van de weinige molens waar spelt wordt gemalen. Wie daar toch in de buurt is neemt en passant een kijkje bij Aduarderzijl; boven op deze sluizen heb je een prachtig uitzicht op het Reitdiepgebied. En vanaf daar is het maar een hanentree naar Garnwerd: een plaatje.

De molen torent imposant boven het wierdedorp uit, net als de zadeldaktoren van “onze” kerk op de route. Ooit lag Garnwerd aan zee en was dit een druk bevaren handel- en vissersroute, nu vlijt het zich langs het water van het Reitdiep waar het even heerlijk verpozen is op een terras.

Een eindje westwaarts wacht Ezinge; de romaanse zaalkerk en vrijstaande toren dateren van de 13de eeuw en staan op eenzame hoogte in een landschap dat buitenlands aandoet. Wie zich de tijd gunt bezoekt het museum Wierdenland, dat een boekje opendoet over dit bijzondere landschap en de cultuur van wierden (Groningen) en terpen (Friesland) in het noordelijke waddenkustgebied.

Plekken van samenkomst

Met alleen het koesteren van een mooi gebouw zijn ze er natuurlijk niet bij de Groninger Kerken. Rebecca Compaan: ‘Onze bouwkundig specialisten zorgen ervoor dat de kerken in goede staat blijven. Bovendien blijven ze in gebruik. Een gebouw dat leeg staat verpietert. Dus wordt er van alles georganiseerd, uiteraard wel passend bij de functie van de kerk. We gaan met respect om met ons erfgoed en verwachten dat ook van anderen.’

De steeds ruimere openstelling van kerken wordt breed omarmd en wat dat betreft heeft Groninger Kerken de tijd mee. Wat vroeger vanwege het religieuze karakter van het godshuis ondenkbaar zou zijn geweest, is inmiddels gemeengoed: een intiem – maar net zo goed swingend – concert in de kerk van een ensemble of solist, een kunstexpositie, lezingen, tentoonstellingen, voordrachten, besloten bijeenkomsten. Het kan allemaal.

Zo zijn er (meerdaagse) festivals die de kerk als podium gebruiken, zoals Terug naar het Begin (jaarlijks in juni) met een smeltkroes van muziek, verhalen en kunst, en Ode, een samenwerking met SPOT Groningen waarbij de kerken het decor vormen voor een reeks sfeervolle concerten op de jaarkalender. Met publiekstrekkers als Douwe Bob, Tangarine of Maaike Ouboter. ‘Kerken zijn van oudsher plekken van samenkomst, dus wij juichen dat toe. Er hangt ook gelijk een bijzondere sfeer.’

Rust en ruimte

We zijn inmiddels afgestapt in Wetsinge, dat een kleine en een grote variant kent en waartussen de fietser eenvoudig door het land pendelt, van het fraaie dorpskerkje naar de oude weem (pastoriehuis). Zuidwaarts wachten nog Adorp en Oostum om verkend te worden. Laatste dorp is ook weer zo’n typische wierde die een schitterend panorama over het landschap biedt. Een handvol huizen en boerderijen, veel meer is het niet, maar je vindt er rust en ruimte.

Het kerkje van Oostum ligt wat afgezonderd en was geliefd onder schilders van De Ploeg; het bouwwerk is vaak op het witte doek vastgelegd. Verderop, in Adorp, sta je zelden voor een dichte kerkdeur. Het is niet alleen één van de podiumlocaties voor jazz, de Culturele Commissie organiseert hier ook regelmatig andere activiteiten en exposities.

Bekijk ook

3 nieuwe wandelroutes in het noorden die het ontdekken waard zijn | Noorderland

Trek de wandelschoenen maar vast aan! 

Baken in het landschap

De oude Groninger kerken weerspiegelen de volksaard van mensen die honderden jaren geleden in deze provincie woonden en werkten: nuchter, eerlijk, sober en krachtig.

‘Groningen is heel rijk bedeeld met monumentale kerken,’ vertelt Rebecca. ‘Al hoeven ze niet per se allemaal middeleeuws te zijn. Amsterdamse School – zoals de kerk in Onderdendam – is ook een rijksmonument. Dat is een voorwaarde.’

De kerk is veelal een baken in het landschap, middelpunt van het dorp. ‘Voor die dorpen is het dus ook belangrijk dat zo’n prominent gebouw een levendige plek blijft voor ontmoeting en bezinning. Daarom voeren er ook veel wandel- en fietsroutes langs. We zijn natuurlijk ook afhankelijk van donateurs om dit stuk erfgoed in stand te houden.’

Oortjes in

Terug naar de muziek! En naar de herkenbare QR-paaltjes van Rondje Jazz, die je bij de ingang van alle locaties treft. De code biedt onder meer toegang tot bijzondere concertopnames uit het archief van ZomerJazzFietsTour. Tip: neem je oortjes mee onderweg, want dan kun je tussen het fietsen door de muziek in alle rust beluisteren.

Rondje Jazz is gratis en voert zoveel mogelijk over landwegen en fietspaden. Naast de zeven kerkjes is er onderweg veel meer te zien en zijn er rustpunten en volop drink- en eetgelegenheden. Jo Willems is dik tevreden over het “rondje” dat mensen inspireert in het gebied waar hij zelf ook zo van is gaan houden. ‘De weidsheid van dit stukje Groningen, die kleurschakeringen van het land; prachtig.’

Mensen raken betoverd

Jo is een van de organisatoren van het eerste uur van de ZomerJazzFietsTour, die dit jaar aftrapt op 26 augustus en zich afspeelt ten noordwesten van de stad Groningen. ZJFT is al sinds 1987 een beproefd recept voor een heel legioen liefhebbers van hedendaagse jazz. Duo’s, twaalfkoppige bands en alles wat daartussen zit. De zakelijk leider spreekt van ‘koppige en eigenzinnige muziek, beslist geen mainstream.’

Het gros van de toehoorders laat zich dan ook graag verrassen, merkt hij. ‘Complete families komen hier op af, het gaat mensen puur om de live belevenis. Je bent een fijne dag uit en komt in aanraking met iets wat je normaal niet treft: jazzmuziek in sfeervolle kerkjes en monumentale boerenschuren.’ Er zijn 20 locaties in totaal voor de ZJFT, die z’n 37ste editie in augustus beleeft en wordt gedragen door pakweg 200 vrijwilligers. ‘Dát maakt het zo mooi,’ zegt Jo. ‘En de muziek natuurlijk. Bijna allemaal improvisatie. Mensen raken bij ons echt betoverd.’