Die planeten komen dadelijk wel héél dicht bij elkaar, ontdekte een predikant in de 18de eeuw. Zal de wereld vergaan? Nee hoor. Eise Eisinga liet het zien in zijn woonkamer. De wolkammer uit Franeker bouwde een nog altijd bewegend planetarium, aangedreven door een Friese staartklok. De slinger gaat 80 keer per minuut heen en weer: ‘Heel onlogisch, maar anders hing de slinger tot in de bedstee.’
Het is misschien wel de langst lopende reeks gastenboeken van Nederland: de eerste notitie dateert van 1780, nog tijdens de aanbouw, de laatste van de dag van vandaag. En wat schreven de allereerste bezoekers? ‘Soms alleen hun naam, soms meer,’ zegt directeur Adrie Warmenhoven. De boeken bevatten ongetwijfeld een schat aan informatie. ‘We zijn er zelf nog niet aan toegekomen, maar daar moet inderdaad nog eens onderzoek naar worden gedaan.’
Je zou kunnen zeggen dat het planetarium – een blikvanger van formaat in een Friese huiskamer – het “oudste museum” van Nederland is. Met die claim adverteert het Teylers Museum in Haarlem, dat pas vier jaar ná Franeker onafgebroken openging voor publiek. ‘We zijn goede collega’s. Ik pest ze er weleens mee,’ zegt Warmenhoven lachend. Het planetarium is volgens de definitie geen museum, maar een categorie apart. ‘Er bestonden in die tijd wel allerlei speeldoosachtige modellen. Maar iets wat continu werkt, zeven dagen per week, zo uitgebreid en met al die functies, dat was nog nooit gemaakt.’
Meer lezen? Dit verhaal verscheen in Noorderland 2020-7. Dit nummer is nu te koop in de winkels en in onze webshop!
Bron: Ankie Lok | Beeld: Eise Eisinga Planetarium
