Bijzondere ontdekking: nieuwe filmbeelden van Elfstedentocht 1942

Tekst en beelden: Fries Film & Audio Archief

Bijzonder nieuws: Het Fries Film & Audio Archief (FFAA) heeft nieuwe filmbeelden ontdekt van de Elfstedentocht van 1942, toen Nederland bezet was tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat deze beelden extra speciaal maakt, is dat beide fragmenten de snelste vrouwen van de tocht laten zien. Hoewel zij officieel niet mee mochten doen, komen de schaatssters prominent in beeld.

De beelden van de Elfstedentocht van 1942 werden vorige week ontdekt. Ze doken op bij het digitaliseren van oude amateurfilms met een nieuwe filmscanner, die het FFAA kocht met subsidie van de Provincie Fryslân.

Elfstedentocht van 1942

De Elfstedentocht van 1942 werd gehouden op 22 januari en was de derde op rij. Sietze de Groot was winnaar bij de mannen: hij volbracht de "tocht der tochten" in een recordtijd van 8 uur en 44 minuten. Hoewel vrouwen officieel niet mochten meedoen, hield dat schaatssters als Sjoerdtsje Faber en Wopkje Kooistra allerminst tegen.

De winnaressen van 1940 en 1941 gingen de strijd aan met debutante Antje Schaap uit Wurdum. Antje won de tocht bij de vrouwen in 9 uur en 30 minuten en haalde zelfs diverse mannelijke wedstrijdrijders in. Wel reed ze met haar broers "aan de stok", wat volgens Sjoerdtsje en Wopkje niet helemaal eerlijk was.

Nieuwe filmbeelden

De nieuw ontdekte filmbeelden laten twee taferelen zien: de doortocht in Franeker en de finish in de Prinsentuin in Leeuwarden. Bij Franeker staat Antje radioverslaggever Herman Felderhof van de Nederlandsche Omroep te woord. Even later schaatsen achtervolgers Wopkje en Sjoerdtsje met een groep mannen voorbij.

Vervolgens, in Leeuwarden, zien we Antje met bloemen naast Elfstedentocht-voorzitter Mindert Hepkema door het publiek lopen. Vlak daarna richt de camera zich weer op Sjoerdtsje en Wopkje: ook zij krijgen een bos bloemen uitgereikt. Bekijk hieronder de beelden van de doorkomst in Franeker en de finish in Leeuwarden.

https://www.youtube.com/watch?v=KMfALwYCsxw

Tweede Wereldoorlog

Hoewel deze Elfstedentocht werd verreden tijdens de Tweede Wereldoorlog, is van de Duitse bezetting van Nederland niet veel terug te zien. Werner Friedrich Ross, de hoogste Duitse militair in Friesland, is maar kort in beeld.

De bezetter controleerde streng op anti-Duitse uitingen tijdens de tocht. Die waren er niet, maar Elfstedenvoorzitter Hepkema werd wel op de vingers getikt toen hij de aanwezige Duitse hoogwaardigheidsbekleders negeerde tijdens de finish.

De filmbeelden in Franeker zijn gemaakt door Ymen Pieters Sinnema. Tandarts Ruurd Rodenburg filmde de finish in Leeuwarden en maakte ook beelden van de bevrijding van de Friese hoofdstad. Daarnaast maakte hij meerdere filmopnames van schaatswedstijden en zat hij jarenlang in het bestuur van Koninklijke Vereniging De IJsclub.