Erfgoed in Drenthe: de Koloniën van Weldadigheid

Na jarenlange voorbereiding en een extra lange wachttijd door de coronapandemie, kwam op 26 juli 2021 eindelijk het hoge woord uit China: de Koloniën van Weldadigheid worden benoemd tot UNESCO Werelderfgoed. Vijf koloniën in Nederland en twee in België prijken nu samen op die begeerde Werelderfgoedlijst. Na de Waddenzee, het Woudagemaal in Lemmer en het voormalige eiland Schokland zijn de koloniedorpen in Drenthe het vierde Werelderfgoed van onze noordelijke provincies. Tijd om eens in dit bijzondere stuk geschiedenis te duiken.

Het is donderdag 29 oktober 1818 wanneer de eerste kolonisten op ossenkarren vanuit Steenwijk naar Frederiksoord komen, de proefkolonie van de Koloniën van Weldadigheid. Ze treffen daar 52 stenen woningen aan met ieder een schuur en een stuk grond. De hoeves staan aan kaarsrechte straten en ieder perceel is precies afgebakend in een rechthoek. 203 Jaar later, in 2021, zien we dit stratenplan nog steeds terug. Hoewel niet ieder koloniehuis bewaard is gebleven, kun je je er nog steeds prima een voorstelling bij maken hoe het er hier zo’n 200 jaar geleden aan toe ging.

Een land vol armoede
Na de Slag bij Waterloo in 1815 heeft Napoleon Nederland in armoede en verdeeldheid achtergelaten. Meer dan 50 procent van de inwoners van grote steden is afhankelijk van bedelen en stelen. ‘Wat veel mensen niet weten is dat onze regering de eerste 20 à 30 jaar van de 19de eeuw een enorme schuld met zich meedroeg,’ vertelt Bob Veldman, eigenaar van antiekzaak het Huygens Huys in het voormalige postkantoor van Frederiksoord, tijdens een ritje in de Kolonie Express, het elektrische treintje dat je langs monumenten in Frederiksoord leidt. ‘Die schuld was ontstaan door het faillissement van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Dat was een schuld van 120 miljoen gulden: omgerekend naar nu is dat 800 miljard euro, oftewel anderhalf keer onze staatsbegroting.’

Generaal Johannes van den Bosch besluit in actie te komen; er moet wat gebeuren in Nederland om deze ellendige armoede te bestrijden. Van den Bosch heeft naam gemaakt in Nederlands-Indië en is een van de vijf vertrouwelingen van Koning Willem I. Hij behoort tot de elite en heeft zelf geen last van de armoede, maar toch is hij enorm begaan met de armen. Van den Bosch gelooft dat iedereen de mogelijkheid zou moeten hebben om te werken en grond te bezitten. Aangezien hij er niks voor voelt om anderen grond af te nemen, zal er een plek moeten komen waar hij terecht kan met zijn idee. De desolate en onvruchtbare heide in Drenthe is nagenoeg onbewoond, dus daar is volgens Van den Bosch ruimte zat. Na een geldinzamelingsactie lukt het om met zijn Maatschappij van Weldadigheid genoeg grond te kopen om de proefkolonie Frederiksoord te starten. In augustus 1818 begint hij met bouwen.

Verder lezen? Het volledige verhaal over de Koloniën van Weldadigheid verscheen in Noorderland 2021-7. Dit nummer is nu te koop in onze webshop en bij grotere verkooppunten, zoals boekhandels en supermarkten. Lees in het magazine het volledige geschiedenisverhaal van Veenhuizen en Frederiksoord en bekijk hoe je deze Drentse dorpen zelf kunt ontdekken met onze leuke (uit)tips.