Friese ambacht: glanzend glazuur uit Harlingen

Tekst: Ankie Lok | Foto: Tjeerd Visser

In Harlingen staat de enige fabriek in ons land waar tegels en aardewerken serviezen nog volledig met de hand gemaakt worden. Degelijk spul voor niches en liefhebbers, maar ook een les in de waarde van het ambacht: die straalt er letterlijk én figuurlijk van af.

Dat Harlingen de bakermat is van het Friese aardewerk was onbedoeld een goed bewaard geheim. Vanaf 1598 werden hier al tegels en aardewerk gemaakt, door gevluchte ambachtslieden die na de val van Antwerpen de techniek naar de noordelijke Nederlanden brachten, vertelt Rikus Oswald, de huidige eigenaar van de Harlinger Aardewerk & Tegelfabriek. Maar die geschiedenis kwam pas langzaam maar zeker weer aan het licht – en dat kun je letterlijk nemen – toen de ouders van Rikus na hun opleiding terugkeerden naar Harlingen: ‘Ze kwamen in een mooi oud pand aan de Zoutsloot, dat zwaar aan toe was aan renovatie. Tijdens de verbouwing kwam de ene na de andere vondst tevoorschijn, van dichtgegooide kelders en waterputten tot complete tegelwanden. Dan word je gek, in positieve zin: het was één grote schatgraverij, terug naar begin 17de eeuw.’

Om meer te weten te komen over wat hij allemaal aantrof, werd Rikus’ vader vrijwilliger bij het plaatselijke museum het Hannemahuis. ‘Op zolders her en der kwam hij doosjes en kistjes tegen met “sponzen”, geprikte tekeningen van schilders, met ontwerpen die hij herkende, omdat hij de eindproducten – de tegels – in de binnenstad in de muren zag zitten. Zo vond hij enkele duizenden werktekeningen terug waarvan met zekerheid gesteld kon worden dat die in Harlingen ontworpen en gemaakt waren.’ Keramist Hubert de Haas, met wie Rikus’ vader kennismaakte, kon vervolgens glazuren en recepturen herleiden uit 16de- en 17de-eeuwse sporen. ‘Mijn ouders zeiden toen in een dolle bui: hier moeten we wat mee doen. Alleen de vak- en verzamelaarswereld wist van Harlingen, maar het grote publiek niet. Dat wilden ze terug op de kaart zetten.’

Meer lezen

Verder lezen? Het volledige verhaal over de Harlinger Tegelfabriek verscheen in Noorderland 2022-6. Dit nummer is nu te koop in de winkel en in onze online webshop. In dit nummer bezochten we de Piloersemaborg, ontdekten we de Tuinbouwschooltuin in Frederiksoord en gingen we aan de slag met lekkere recepten uit het noorden. Dit – en nog veel meer – lees je nu in onze nieuwe editie!