Tijdreizen door de Veenkoloniën

Tekst: Jolanda de Kruyf | Foto: Berend Drent

Doek-doek-doek-doek-doek… Lijzig zet de 136 ton zware loc zich in beweging. Hakkepuffend. Sissend. Kokend van ingehouden kracht. Een bakbeest op wielen gevuld met water en kolen, opgetrokken in onverwoestbaar staal. Grimmig zwart, vlammend rood. Aan boord blije gezichten voor een retourtje Veendam, Stadskanaal, Nieuw Buinen op sukkeldraf én een conducteur die de kniptang weer heeft afgestoft. Want reizigersgeluk bij de STAR is een treinkaartje van karton.

Vooropgesteld: wie een dagje op pad gaat met de Museumspoorlijn STAR, maakt beslist geen haast. Die neemt zijn tijd. De historische boemeltreinen die zo gezellig tussen Veendam, Stadskanaal en Nieuw Buinen tuffen, rijden met een maximum snelheid van 40 kilometer per uur. Hooguit. Dus zo zie je nog ‘es wat. ‘Dat is het échte reizen. Op je dooie gemakje genieten van de omgeving,’ zegt Anne de Vries. Sowieso altijd wel goedgemutst, maar in de werkplaats op het emplacement van Stadskanaal ook steevast gehelmd. Want: veiligheid voor alles. ‘Als ik geen helm droeg, had ik al twintig keer een hersenschudding gehad. Dat metaal geeft niet mee hè.’ Hij grijnst. Anne is behalve bestuurslid van de STAR (voluit de Stichting Stadskanaal Rail) ook vaste rangeerder en één van de bijna 160 vrijwilligers die met elkaar zorgen dat dit dynamische spektakel over spoor in beweging blijft. Een gouden ploeg.

Tot de rijksgrens

Eerst maar ‘ns een stukje geschiedenis. STAR knipoogt naar de historische benaming voor dit tracé: de Groningsch-Drentsche Spoorwegmaatschappij Stadskanaal-Ter Apel-Rijksgrens. Mooie naam, maar verder dan Ter Apel is de stoomtrein nooit gekomen, laat staan óver de grens met de koppeling op het Duitse spoorwegennet, zoals de vurige wens was bij de oprichting in 1924.

In het begin van de vorige eeuw waren tientallen kleine en grotere spoorwegmaatschappijen actief; ook toen al ging het niet met gezwinde spoed, maar toch al gauw een stuk sneller dan een reis te voet, per paardenkoets of trekschuit. Naar het schijnt reden de eerste stoomlocomotieven zo langzaam dat een man met een beetje conditie er gemakkelijk naast kon mee rennen. Dat gaat je nu niet meer lukken, maar stoomtreinen onder de vlag van de STAR blijft een manier van “lekker slow” onderweg zijn. Ruim 100 jaar geleden gold de trein – na de tram – als geweldige vervoersrevolutie, waardoor transport van personen en goederen een vlucht nam en daarmee ook de economische ontwikkeling van steden en dorpen tot bloei kwam.

Verder lezen

Meer lezen? Het volledige verhaal over STAR vind je in Noorderland 2022-4. Dit nummer is nu te koop in de winkel en in onze online webshop. In dit nummer maakten we een tocht over de Stadsweg in Groningen, bezochten we 't Zielhoes en gingen we aan de slag met lekkere picknickgerechten. Dit – en nog veel meer – lees je nu in de nieuwe editie!