Bomenridders in de bres voor stadsgroen

Geen aandacht voor de etalages dit keer tijdens ons rondje Leeuwarden, maar voor bomen. Ja, je leest het goed: bomen! We lopen er wel duizend keer langs, maar vergeten vaak dat ze het grootste geheim van een sfeervolle én gezonde binnenstad vormen. “Bomenridders” weten dat als geen ander en namen ons mee op pad.

Stichting Bomenridders Leeuwarden viert dit jaar het 10-jarig jubileum met een interessante lezing over bomen door de bekende boomchirurg en -verzorger J’ørn Copijn. Overdag wil J’ørn, als een hommage, eigenhandig een bruine beuk planten in het Rengerspark, een rijksmonument aan de rand van Leeuwarden, dat zijn voorvader, tuinarchitect Hendrik Copijn, in 1904 ontwierp. Ook staat er nog iets educatiefs voor kinderen op het programma, maar verder is nog niet helemaal duidelijk hoe het jubeljaar in-gevuld gaat worden. Dat is ook zeker niet de eerste zorg. De meeste tijd van de “ridders” gaat zitten in het bezig zijn met hun grote passie: het redden en promoten van bomen.

Zelfs de dikste ketting hielp niet

De opperridder vanaf de prille start is Gonneke van Hoesen Korndorffer. Gefrustreerd, dat een beeldbepalende kastanje op een erf in haar straat omgezaagd zou worden, ketende ze zich tien jaar geleden met dikke kettingen aan de boom vast. Het mocht niet baten. De boom werd toch gekapt en Gonneke en haar man werden gearresteerd.

Gonneke vertelt: ‘Ik was ontzettend boos en heb zeker een week niet goed kunnen slapen na mijn vrijlating. Ik realiseerde me dat iemand blijkbaar gemakkelijk een kapvergunning kan krijgen voor zo’n monumentale boom. Het was zo’n beauty! Op dezelfde dag van het incident hoorde ik via mijn buurvrouw dat er in Rotterdam een groep was met de suggestieve naam De Bomenridders. Toen viel bij mij het kwartje. Zoiets moest ook in Leeuwarden gerealiseerd worden. De buurt was door deze hele toestand erg solidair geworden en met z’n allen hebben we, via een handtekeningenactie en een gesprek met de wethouder, het voor elkaar gekregen dat er herplant plaats vond op de plek waar de kastanje stond. We spreken over 2006; in maart van het jaar daarop waren alle formaliteiten rond om de Stichting Bomenridders Leeuwarden op te richten, waarvan ik voorzitter werd.’

Bomen als buikdanseressen

Het is heerlijk om met Gonneke door de stad te lopen. We wandelen van de ene mooie boom naar de andere. Zij weet waar de meest indrukwekkende exemplaren staan; veelal prachtig monumentaal, met hun sterke armen ten hemel gericht. Er zit nog geen blad aan de bomen, zodat de structuur prachtig uitkomt tegen het oneindige blauw. In sommige knoeperds komt al een lentegroen waasje. Door de ogen van Gonneke zie ik de stad heel anders. Het geeft me een rijk, eerbiedig gevoel. Altijd bekruipt mij het verlangen om aan die imposante bomen te vragen wat ze allemaal hebben meegemaakt. Ze stralen een enorme kracht uit. Als ik m’n hand tegen de stam leg voel ik de energie, of is het verbeelding? Alle kronen zijn anders, maar ook elke boom heeft een andere bast. En hoe ouder de boom, hoe sprekender die huid is. Soms diep gegroefd, of met afbladderende dunne velletjes, soms pokdalig of wonderlijk glad. 
De zon maakt het vandaag helemaal tot een feest; zelfs het water in de grachten is blauw. We kijken gefascineerd naar de boomspiegelingen in het blauwe nat. Door de lichte golfslag veranderen de gespiegelde bomen in kleurrijke, wiegelende impressies; de vloeiende be-wegingen doen me denken aan exotisch geklede buikdanseressen. Ook tekent diezelfde zon donkergrijze, grafische boomsilhouetten op de muren, ramen en kozijnen van oude gevels. Omhoog kijkend zien we in sommige platanen – stadsbomen bij uitstek – ronde zaadbolletjes aan ranke steeltjes hangen, als verlate kerstversiering.  

Een bomenleven telt

Door de inspanningen van Gonneke tijdens een vergadering over het bomenbeleid, jaren geleden, stond de volgende dag in de krant: ‘Een bomenleven telt ineens in Leeuwarden.’ Ze was perplex. Eindelijk werd er geluisterd. Dat had ze niet te danken aan haar bomenkennis, maar wel aan doorzettingsvermogen en passie. Stadsbomen kregen op dat moment een podium. Bij een volgende vergadering kreeg ze steun en hulp van hovenier Oltman Aukema, een man met veel kennis van zaken en bovendien iemand die met overtuiging zijn standpunten uiteen kon zetten. Hij werd meteen door Gonneke tot “ridder” geslagen. Zo groeide in de loop der tijd de stichting uit tot zo’n acht mensen die op diverse niveaus actief bezig zijn; daarnaast kunnen ze bij bijzondere acties ook rekenen op een groep enthousiastelingen die mee willen helpen. Gelukkig is er veel bereikt. De samenwerking met de gemeentelijke instanties is tegenwoordig goed; de Bomenridders worden op het stadskantoor uitgenodigd om mee te praten over beleid, of bouwprojecten te bespreken waarbij het sparen of planten van bomen het speerpunt is. Ook bij het verlenen van kapvergunningen houden ze een vinger aan de pols. Ze controleren of die vergunningen wel terecht zijn. ‘Het draagvlak wordt merkbaar groter onder de Leeuwarders,’ merkt Gonneke. ‘GroenLinks heeft ons recent om een lezing gevraagd. Dat zijn de mooie dingen; want alle aandacht is belangrijk.’

‘Voor veel mensen zijn de bomen in de stad nog té vanzelfsprekend; ze realiseren zich niet hoeveel verborgen eigenschappen bomen hebben,’ denkt Gonneke. ‘Met als gevolg dat er nog steeds te veel over overlast door bomen geklaagd wordt en zodoende gekapt. Daar komt bij dat een boom eigenlijk op de groeiplek volledig tot volwassenheid zou moeten kunnen komen en daar gaat minimaal 40 tot 80 jaar in zitten, al naar gelang de soort. De planter moet vooruit kijken, en neemt een verantwoording op zich,’ vindt deze “ridder”. Al beseft ze: ‘Niet iedereen voelt zich daartoe geroepen.’ Hoewel de Bomenridders nog steeds geen toast kunnen uitbrengen op het wel-slagen van hun missie, signaleren ze wel dat bomen de laatste jaren meer gewaardeerd worden in de stad. ‘Bomen zijn er eenvoudigweg nooit genoeg.’

De vele “geheime” talenten

De aanplant van straatbomen is belangrijk, omdat ze zeer beeld- en sfeerbepalend zijn in de stad. Bovendien is iedere boom een ecosysteem op zich en daarmee een ideale schuilplaats en voedselbron voor allerlei dieren. ‘Bomen doen ook erg veel voor ons terug,’ zeggen de Boomridders. ‘Ze nemen CO2 op – alleen daarom al zouden we veel meer bomen moeten planten – en we krijgen daar onze levensadem in de vorm van zuurstof voor terug.’ Ook niet onbelangrijk, bomen pakken de luchtverontreiniging aan en vangen fijnstof goed op. ‘Hoe ouder de boom, hoe meer bladoppervlak, hoe beter ze hun werk kunnen doen.’

Aan bomen worden nog meer positieve eigenschappen toegekend; zo zou hun aanwezigheid in de openbare ruimte het concentratievermogen van en genezingsproces bij mensen bevorderen, zelfs depressiviteit en gevoelens van agressie verminderen. In praktische zin bieden bomen bescherming, verkoelende schaduw én ze dempen de verkeersgeluiden. ‘Realiseer je ook wat bomen doen in ons veranderende klimaat, voor de leefbaarheid,’ vullen de “ridders” die lange lijst van talenten aan. ‘Ze nemen het overtollige water na een hoosbui goed op en temperen de hitte in de stad.’ Wat een lofzang! Bomen dragen kronen, en dat is dus niet voor niets…

Info:

www.bomenriddersleeuwarden.nl
www.jorncopijnbruinebeuk.nl