Dit artikel verscheen in Noorderland 2017-1.
Tekst en fotografie: Gert Tabak
Lange, donkere avonden in huis met de gordijnen potdicht? Da’s een beetje jammer, want zo missen we de mooiste lichtpuntjes die buiten de sfeer bepalen. Dus schijn gerust een beetje bij, en doe het vooral met beleid. Zo creëer je eenvoudig een feeëriek tafereeltje in eigen tuin of op het terras. Steek je licht op met deze slimme tips.
De positieve kant van avond- en nachtverlichting is dat wij buiten langer actief kunnen zijn (denk aan sporten of uitgaan) en bovendien draagt licht bij aan de verkeers- en sociale veiligheid. Maar de nachtelijke verlichting kan ook zorgen voor een verstoring van het dag-nachtritme bij mensen, dieren en planten. Veel fysiologische processen zijn er van nature op ingesteld dat het overdag licht is en 's nachts donker. Steeds meer wordt duidelijk dat er dus ook negatieve effecten zijn door nachtelijke verlichting. En in onze huidige tijd, waarin duurzaamheid hoog in het vaandel staat, zijn we ons ook meer bewust van het energieverbruik van al die lichtjes; zo’n 20% van het totale stroomverbruik in Nederland.
Duurzame lichtpuntjes
Toch een lichtpuntje in de koude, donkere winternacht? Schijn bij met beleid. Tuinverlichting kan fascinerend en sfeerverhogend zijn. Om niet in gewetensnood te komen, laten we je graag zien dat het ook op een duurzame manier kan, zodat je zonder al teveel lichthinder toch kunt genieten van wat lichtaccenten in de tuin. Met dank aan onze moderne, aangepaste en energiezuiniger lichtbronnen. Bovendien is het niet nodig om lampen met erg fel licht te gebruiken. Het mag best “iets minder”, dat geeft juist die speciale sfeer. Steeds meer lampen werken op zonne-energie, en in het iets duurdere segment zijn prachtige exemplaren te koop, in allerlei stijlen, die kwalitatief erg goed zijn. Die lampen werken alleen als je ze een plek geeft waar het solar panel overdag genoeg zonlicht kan opvangen. Ook een hele goede keus is ledverlichting. Jaren geleden was dat licht vaak erg blauw en dus koel, maar in de lichtkleur zit nu meer nuance. Je kunt met ledverlichting heel goed een mooie warme sfeer creëren. Voordeel naast aanzienlijk minder stroomverbruik: deze lampen gaan wel 20 tot 30 jaar mee, en ze kunnen goed tegen alle weersomstandigheden. Je hebt er dus vrijwel geen omkijken naar. Gemak dient de mens! Natuurlijk is er ook tuinverlichting met spaar- of halogeenlampen.
Elektriciteit in de tuin eng? Welnee!
Voor de installatie van tuinverlichting op basis van 230 volt is een gecertificeerde elektricien nodig, maar je kunt ook voor laagspanning kiezen met 12 volt verlichting. Een slimme doe-het-zelf klus. De kabels voor laagspanning zijn heel veilig, ook als die kabel op een of andere manier beschadigd zou raken. Anders dan bij hoogspanning hoeven deze geleiders ook niet tot 60 cm diep in de aarde te liggen. De 12 volt kabel kan direct onder de bestrating verwerkt worden, of in borders, bedekt met wat aarde. Met spelende kinderen of gravende huisdieren in de buurt is dit een geruststellende gedachte. Als er grotere afstanden van het stopcontact naar de lamp overbrugd moeten worden, is het beter om een dikkere 12 volt kabel te gebruiken.
Oplichtende witte rozen
Buitenverlichting dient diverse doeleinden; een gevoel van veiligheid bijvoorbeeld. Als je huis en tuin – spaarzaam – verlicht, verklein je de kans op vandalisme en ongewenste gasten, omdat die niet graag in de spotlights staan. Het is reuzehandig als je van binnenuit kunt zien wie in het donker voor je deur staat. En dan is er nog het praktisch gemak, om zonder struikelen even vanuit huis naar de schuur te kunnen lopen als het donker is. Het verhaal gaat dat de beroemde tuinvrouw en publiciste Vita Sackville-West in haar tuinen geen lampen gebruikte, maar een grote witte border ontwierp. Zo kon zij ’s avonds in de donkere tuinen van haar geliefde Engelse landgoed Sissinghurst tóch de weg vinden van de torenkamer naar de bibliotheek, langs een pad van oplichtende witte rozen. Een prima tip voor de tuiniers onder ons die zo weinig mogelijk kunstlicht in de tuin willen, maar helaas alleen bruikbaar in het bloeiseizoen. Dus is een ledlampje, dat het tuinpad of afstapje markeert, een aanvaardbaar alternatief.
Het oog wil ook wat
Het creëren van sfeer is vaak een doel op zich. Er zijn ontelbare mogelijkheden: van romantisch en dromerig licht tot koel en strak voor de wat modernere tuinontwerpen. Een fascinerend effect krijg je door een boom van onderaf met een grondspot te belichten, maar ook een beeld of een ornament doet geraffineerd mee in het donker als het “aangelicht” is. Zet simpelweg een lamp tussen groenblijvende struiken en je hebt altijd een mooi, mysterieus sfeertje. Zeker als je een soort backlight creëert en het licht van achteren door de bladeren heen laat schijnen. Het oogt ook bijzonder om, door een miniem spotje van bovenaf, licht naar beneden te laten “glijden” langs een pergolapaal. Hierdoor krijgt die constructie opeens het effect van een kunstwerk. Ook vijvers of waterelementen krijgen een extra dimensie door (waterdichte) lampen onder water te gebruiken.
Eindeloos in stijl
Je hebt al begrepen dat de mogelijkheden vrijwel eindeloos zijn op het gebied van verlichting in de tuin. Er zijn staande lampen, maar ook plafondlampen, tafellampen en wandverlichting. Zo kun je voor elke plek wel bijpassende verlichting vinden. Denk bijvoorbeeld aan een gezellig klein lampje voor op je buitentafel, een wandlamp voor naast je garagedeur of boven je buitendeur, of een plafondlamp boven je knusse veranda. Staande lampen kunnen overal in de tuin geplaatst worden en doen het vaak heel goed naast een tuinpaadje of een oprit. De lampen zijn uitgevoerd in diverse vormen, zodat je een model kunt kiezen dat past bij jouw tuinstijl. Soms kan het handig zijn om een lamp met een
sensor te kiezen die automatisch aangaat als het donker wordt of als er beweging gesignaleerd wordt.
Laat je inspireren
Op een juiste manier toegepast kan verlichting de elementen in je tuin versterken, maar doe het wel met beleid om de natuur zo min mogelijk te verstoren. Maak je een verlichtingsplan voor buiten, gebruik dan niet al te felle lampen en plan ook niet teveel lichtbronnen in. Een paar lichtpunten die goed geplaatst zijn creëren het gewenste en subtiele effect. Doe de tuinverlichting altijd uit als je naar bed gaat, behalve dan natuurlijk die ene ledlamp die moet voorkomen dat je ongewenste “visite” krijgt. Ga maar eens lekker rondneuzen bij een specialist in tuinverlichting en laat je inspireren. Veel plezier!
