Nationaal Park Lauwersmeer: natuurpracht op de oude zeebodem

Tekst: Marloes de Moor | Fotografie: Adobe Stock

Ruim 50 jaar geleden voeren de garnalenvissers er nog over een woelige zee. Nu is Nationaal Park Lauwersmeer een van de mooiste natuurgebieden van Nederland. Talrijke vogels en zeldzame soorten voelen zich er thuis. Bovendien geniet je er van de mooiste sterrennachten. Schrijfster Marloes de Moor ging op pad in dit natuurgebied.

De stormvlag bij activiteitencentrum Lauwersnest hangt slap. Moegestreden van de donderende regenbuien en windstoten, zo lijkt het. Hoewel de beheerders van Staatsbosbeheer Lauwersmeer nog flink hun best hebben moeten doen om, net als op de Waddeneilanden, deze speciale stormvlag te krijgen – ‘Wij liggen hier toch óók aan de Waddenzee!’ –, is hij vandaag niet van nut.

Het is een bladstille dag. Uniek, want zeker in de herfst- en wintermaanden waait het in Lauwersmeer vrijwel altíjd. Had schrijver Tommy Wieringa in 2010 niet eens vast gezeten op het eilandje Suyderoogh midden in het Lauwersmeergebied? Hij zou er een radioreportage maken, maar windkracht 10 á 11 hielden hem vast, omdat de boswachter er niet in slaagde hem met de zware windstoten terug te halen.

Dergelijk spektakel gaat vandaag aan ons voorbij. De natuur lijkt even op adem te komen. Wit zonlicht doorboort steeds krachtiger het pluizige wolkendek. Hoog in de bomen hamert een specht. Verlegen zingen de eerste bosvogels. Het kalme weer heeft maar weinig mensen naar buiten gelokt. Het is zo stil dat we al schrikken van een passerend busje op de N361, die parallel loopt aan het bemoste natuurpad.

9000 hectare groot park

We wandelen richting de Strandweg en betreden slechts een flintertje van het 9000 hectare grote Nationaal Park Lauwersmeer, waarvan 6000 hectare beschermd natuurgebied is.

Tegenover de ’s zomers levendige strandclub Meerzicht staat een betonnen bankje. Daarop is een plaatje met een haiku te lezen: 'Rustplek in beton/harmonie van hoek en punt/anker op het land.' Het stelt een anker in de vroegere zeebodem voor en is geplaatst ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van Lauwersmeer in 2019. Want ooit stroomde hier zoet en zout water in elkaar over in de Lauwerszee.

Totdat, uit angst voor overstromingen zoals de watersnoodramp in 1953, werd besloten het getijdenlandschap voorgoed af te sluiten met een dam. De eerste man moest zijn voet nog op de maan zetten toen op 23 mei 1969 onder toeziend oog van koningin Juliana de laatste caissons in de Lauwerszee werden afgezonken en vastgezet. Twee dagen later kreeg de zee geen toegang meer en ontstond het Lauwersmeer.

Ecologische ramp

Na het droogvallen van de Lauwerszee zagen veel mensen in noordwest-Groningen en noordoost-Friesland dat als een buitenkansje: zo dicht bij het strand waren ze nog nooit geweest! Ze reden met hun auto tot vlak bij de zee, parkeerden in het zand en gingen ernaast zitten met een parasolletje en koelbox. Rijen dik stonden de auto’s langs de waterkant.

Voor de garnalenvissers van Zoutkamp én de natuur betekende de afsluiting van de Lauwerszee echter een catastrofe. ‘Een ecologische ramp,’ zegt Jaap Kloosterhuis, boswachter bij Staatsbosbeheer. Lange tijd stonk het in het gebied doordringend naar dode schelpen en wadpieren. ‘Al het zeebodemleven stierf af. De natuur moest terug naar nul en opnieuw beginnen: pionieren dus.

Daarna begon het proces van successie; dat wil zeggen dat de samenstelling in het gebied verandert en het natuurgebied zich langzamerhand aanpast aan de nieuwe situatie. Uiteindelijk leidt dat tot een climax. Als wij niet zouden ingrijpen, zou het gebied een aaneengesloten loofbos met diepe wateren worden. En dat willen we niet, want het zou betekenen dat rietlanden, ruigtes en vlaktes, die voor veel vogels belangrijk zijn, verdwijnen.

Om dit te voorkomen laten we het gebied begrazen met Schotse hooglanders en konikpaarden. In de zomermaanden komen daar ook koeien en paarden van boeren en particulieren bij. Zo behouden we de verschillende landschappen met bijbehorende vogels,’ legt Kloosterhuis uit.

Meer lezen

Verder lezen? Het volledige verhaal over Nationaal Park Lauwersmeer verscheen in Noorderland 2024-2. Deze speciale waddeneditie is nu te koop via onze webshop en ligt nog tot 28 maart 2024 in de winkels. Voor deze nieuwe editie spraken we onder andere met "waddenschrijver" Mathijs Deen, sommen we de leukste (uit)tips en adressen in het Waddengebied op en bezoeken we buureiland Borkum. Haal dit nummer dus snel in huis!