Beschut onder robuuste gebinten

Dit artikel verscheen in Noorderland 4-2018.

Tekst & fotografie: Cora Westerink

Smaken verschillen, maar de meeste mensen zullen toch minstens onder de indruk zijn van authentiek gebintwerk. Robuust en stoer en dat geeft je een veilig gevoel. Rik Overes uit Witharen gebruikt oude eiken en eeuwenoude technieken voor de gebinten van boerderijen, maar ook voor tuinbouwwerken. Echt iets voor de liefhebber. We volgden de constructie van een terrasoverkapping. 

Rik (53) en Annet (52) Overes woonden en werkten in Bodegraven voor ze in 2004 “emigreerden” naar Balkbrug in Noord-Overijssel. Dat besluit kwam niet zomaar uit de lucht vallen. In het begin van hun huwelijk keken ze al eens naar een huis in Den Ham, maar durfden uiteindelijk de sprong nog niet te wagen. Maar de ruimte van het Oosten en leven in een landelijke omgeving bleef trekken. Hun twee jongens waren 11 en 12 op het moment dat ze een boerderij op het oog hadden in Sleen. Rik: ‘Dat ging op het nippertje niet door, maar we hadden de smaak daardoor wel goed te pakken. We wilden doorzetten, vóór de jongens zich in het Westen gesetteld zouden hebben.’ Het werd uiteindelijk die boerderij in Balkbrug. Met genoeg ruimte voor een paard voor Annet, die haar jeugdhobby weer op kon pakken. 

Een nieuwe wending

Rik is timmerman en reisde nog een week of zes naar Bodegraven om zijn werk af te maken en kon daarna bij een aannemer in de buurt aan de slag. Het werk was afwisselend, van schuurtjes tot keukenkastjes, van kozijnen tot meubels. Maar omdat dat bedrijf geen werk meer had, zou het leven van Rik en Annet een heel andere wending krijgen. ‘Mijn toenmalige baas nam me mee naar een gebintenbouwer om te zien of dat werk iets voor me zou zijn. Een schot in de roos, het werd mijn passie!’

Rik leerde de fijne kneepjes van het gebinten bouwen van zijn collega’s. ‘Bijvoorbeeld het “afschrijven”. Dat is het op maat maken van de schoren. In het gewone timmerwerk zijn planken en balken kaarsrecht. Bij gebinten werk je vaak met minder recht materiaal, hele bomen soms. Dat is een andere manier van meten.’

Viltstift of beitel

In 2006 besloot Rik eigen baas te worden. Annet had inmiddels een baan als melkmonsternemer die ze prima kon combineren met de administratie en promotie van Riks eenmanszaak. ’s Morgens en ‘s avonds is ze tijdens de melktijden van boeren op pad om melkmonsters te nemen. Ze heeft ongeveer 30 boeren in haar bestand die ze regelmatig bezoekt. Tussendoor is er, behalve voor administratie, ook ruimte om eens te helpen met pannen leggen, of om onderdelen op te halen, zodat Rik door kan werken.

Als zzp’er richtte Rik zich helemaal op ambachtelijk timmerwerk, van monumentale gebinten voor de restauratie van een historische boerderij tot tuinhuizen of -meubels met een robuuste uitstraling. ‘Alle onderdelen voor een bouwwerk worden in mijn werkplaats op maat gemaakt en in elkaar gepast, nog zonder de toognagels, de houten pennen. Als het past, haal ik alles weer uit elkaar en nummer ik de onderdelen. Met een stift op een plek waar je er later niets meer van ziet, of ik sla met de beitel Romeinse cijfers in het hout. Op locatie wordt het als een bouwpakketje weer in elkaar gezet. En als ik het goed heb gedaan, dan past het precies!’

Hele plaatje al in het hoofd

Voor zijn degelijke constructies kiest Rik voornamelijk inlands eiken, soms eikenhout uit Frankrijk. Bomen van zo’n 80 jaar oud die hij op maat en dikte bestelt bij een zagerij in de buurt. Voor afwerking van bouwwerken wordt Douglas hout gebruikt. Opdrachtgevers zijn altijd mensen die van ambachtelijk werk met zichtbare verbindingen houden en genieten van de robuuste uitstraling en dat veilige, geborgen gevoel. Verwacht van Rik geen gelikte 3D-presentaties van een ontwerp. Een tekening maakt hij alleen als de opdrachtgever daar nadrukkelijk om vraagt. Meestal blijft het bij een schets met wat maten. Het plaatje zit echter tot in detail in zijn hoofd en voordat hij zijn motorzaag in een eiken balk zet, heeft hij in gedachten het hele project al een keer gemaakt. ‘Ik heb ook altijd wel iets kleins omhanden voor als het denkwerk niet wil lukken. Een tuintafel, bankje of een hek. En ondertussen broed ik dan op de grote klus.’



Uitkijktoren of schapenboet

Elke opdracht is maatwerk en uniek. Zoals die zwevende slaapkamer in een boerderij in Smilde. ‘Stel je voor: een woonkamer waar je tot in de nok omhoog kunt kijken en dan hangt daar tussen de ankerbalken de slaapkamer, als een veilig nest. Sommige “problemen” moeten dan ter plekke opgelost worden, dat kun je in je werkplaats niet bedenken.’

Een heel ander project was een uitkijktoren voor de Efteling.Acht meter hoog, gemaakt op het erf en daarna liggend vervoerd, met speciaal transport, naar Kaatsheuvel. ‘Het kritieke moment was het rechtop zetten door een kraan, zouden alle verbindingen het houden? Gelukkig wel, hij staat er nog steeds.’

Rik maakte ook een schapenboet op Texel, meerdere hooibergen, waarvan één in Junne bij Ommen, die in de top 10 staat van het Nederlands Hooibergmuseum. Een emotioneel moment was tijdens het plaatsen van gebinten voor een boerderij in Hasselt, die het jaar daarvoor was afgebrand. Precies een jaar na de brand werd het eerste gebint omhoog gezet en daar werd natuurlijk champagne op gedronken. 

Trotse opa en oma

Bij grote klussen krijgt Rik soms hulp van zijn broer Karel of zoon Mike en huurt hij zwaar transport en kranen in, bijvoorbeeld voor het plaatsen van gebintwerk voor een boerderij. Maar voor een overkapping of tuinhuis redt hij zich in zijn eentje met een “kanaallift” om de balken op hun plek te hijsen; balken die toch makkelijk 300 kg wegen. Samen genieten Rik en Annet van de vrijheid van het eigen baas zijn en plannen ze regelmatig tijd in om op een prachtig klein meisje te passen. Want Rik en Annet zijn trotse grootouders van Demi, waarvoor Rik natuurlijk, hoe kan het ook anders, alle kinderkamermeubels op ambachtelijke wijze heeft gemaakt. 

Wil je meer weten over het werk van Rik, neem dan eens een kijkje op overes-timmerwerken.nl.