Sterke verhalen gegarandeerd: dit zijn de charmantste leugenbankjes van het noorden

Wat is een leugenbank?

De leugenbank is een typisch stukje volkscultuur dat teruggaat tot zeker de 17de eeuw. Volgens het Woordenboek der Nederlandsche Taal was het oorspronkelijk een plek 'waar leegloopende lieden, bijvoorbeeld zeelieden aan den wal, zich dagelijks verzamelen en allerlei verhalen opdisschen.' In dorpen en havenplaatsen diende zo’n bank als informeel nieuwscentrum: hier hoorde je de laatste roddels, de wildste verhalen én soms – tussen de regels door – de waarheid.

Vaak stond het bankje op een strategische plek: bij de haven, waar schippers hun avonturen deelden, of op het dorpsplein, waar voorbijgangers even neerstreken. De bankjes hadden vaak een afdakje tegen de wind en regen of waren ingebouwd tegen een kerkmuur. In Friesland heetten ze ook wel ljeagenbollen – letterlijk: leugenhokjes.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Aan de leugenbank zaten meestal oudere mannen, vissers of schippers, die vertelden over verre reizen, wilde stormen en wonderlijke ontmoetingen. Of die verhalen waar waren, deed er eigenlijk niet toe. Het ging om het vertellen zelf – om de kunst van het aandikken, het delen, het samen lachen. De leugenbank was de "sociale media" van vroeger, maar dan met een pijpje tabak erbij en uitzicht op het water.

Bekijk ook

Geniet dit najaar van Noorderland: onze nieuwste herfsteditie is nu te koop | Noorderland

Beleef de herfst met Noorderland: onze herfsteditie is nu verkrijgbaar in de winkels. Je bestelt deze nieuwe editie ook gemakkelijk online via onze webshop.

Bekende leugenbankjes in Groningen en Friesland

Zoutkamp
Aan de Reitdiepskade in Zoutkamp staat een klassiek leugenbankje met uitzicht op de haven. Rond elven verzamelen zich hier nog altijd gepensioneerde vissers en schippers. Ze praten bij, mijmeren, en kijken uit over het water. Om klokslag twaalf zijn ze weer thuis voor de lunch – een paar verhalen rijker, al is de waarheid soms wat rekbaar. Zoals ze hier zeggen: ''n Leug’nkje hier, ’n leug’nkje doar. Zeg mor niks, ’t is aalmoar woar.'

Groningen
Aan de noordkant van de Noorderhaven in Groningen-Stad staat een bijzonder leugenbankje. Op een bordje lees je over de avonturen van “kapitein Raaneguel en bootsman Rekkoj”: helden die Spaanse oorlogsschepen versloegen en overleefden door zich aan een biervat vast te binden. Tot je de namen achterstevoren leest: Leugenaar en Jokker. Een echt eerbetoon aan de kunst van het sterke verhaal.

Workum
Bij de Havenkom en tegen de Grote Kerk van Workum aan vind je overdekte leugenbanken, ook wel ljeagenbollen genoemd. Hier kwamen vissers, schippers en dorpsbewoners samen om het laatste nieuws en de wildste verhalen te delen. Nog altijd zijn het levende monumenten van de Friese vertelcultuur.

Hindeloopen
Het leugenbankje bij het Sylhús in Hindeloopen is een bijzondere, eeuwenoude ontmoetingsplek. Deze voormalige sluiswachterswoning dateert uit de 17de eeuw, en kreeg in 1785 aan de dijkzijde een leugenbankje met overkapping erbij. Hier kwamen vooral oudere mannelijke inwoners van Hindeloopen samen om bij te praten en verhalen te delen.

Dokkum
In Dokkum, naast het kanon bij de Woudpoortbrug, staat een overdekt leugenbankje met de Friese tekst: 'Je mutte mar hore wie ’t seit.' Een waarschuwing met een knipoog: geloof niet alles wat je hoort. De oorspronkelijke houten bank werd ooit vernield, maar dankzij de vaste “leugenbankzitters” kwam er in 2016 een stalen, hufterproof versie terug. Nog altijd zit hier een trouw groepje mannen, met uitzicht op het water en de brug.

De kracht van verhalen

Leugenbankjes vertellen ons iets over saamhorigheid, over de kracht van verhalen en over de charme van het gewone leven. Ze herinneren aan een tijd waarin nieuws mondeling werd doorgegeven en verfraaid. En wie vandaag op zo’n bankje plaatsneemt, merkt het vanzelf: de verhalen zijn er nog steeds.