Iconen van het eiland: de commandeurshuizen op Ameland

Kapiteins van de Noordzee

De 17de eeuw was de bloeitijd van de walvisvaart. Vanuit Ameland voeren stoere zeelieden naar Groenland en Spitsbergen, op jacht naar walvissen die olie en baleinen opleverden – waardevolle handelswaar in die tijd. De commandeurs waren de leiders aan boord: mannen met kennis van zee, wind en ijs, die hun bemanning veilig moesten thuisbrengen. Hun reizen brachten welvaart naar het eiland, en die rijkdom werd zichtbaar in de bouw van hun huizen.

De meeste commandeurshuizen verrezen tussen 1650 en 1800. Ze zijn te herkennen aan hun solide bouw, rijk gedecoreerde gevels en vaak ook de smeedijzeren gevelankers die het bouwjaar verraden. De mooiste exemplaren staan in Hollum en Nes, waar ze het dorpsbeeld nog altijd sieren.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Bekijk ook

Geniet dit najaar van Noorderland: onze nieuwste herfsteditie is nu te koop | Noorderland

Beleef de herfst met Noorderland: onze herfsteditie is nu verkrijgbaar in de winkels. Je bestelt deze nieuwe editie ook gemakkelijk online via onze webshop.

Statige voorgevels

De twee rijen uitstekende stenen in de voorgevel zijn hét kenmerk van een echt commandeurshuis. Deze richels waren niet alleen decoratief, maar ook een symbool van status. Volgens de overlevering liet een stuurman, die lager in rang was, slechts één rij aanbrengen.

Ook binnen de commandeurswoningen getuigde alles van welstand. In veel van deze huizen waren de wanden bekleed met handbeschilderde tegels, vaak met zeetaferelen of afbeeldingen van walvissen. De commandeur toonde zo zijn band met de zee – en zijn succes.

De beroemdste commandeur

Eén naam klinkt tot op de dag van vandaag door op Ameland: Hidde Dirks Kat. Deze Hollumer commandeur overleefde in 1777 een dramatische expeditie naar Groenland, toen zijn schip vast kwam te zitten in het ijs. Zijn dagboek, waarin hij zijn ontberingen beschreef, geldt als een van de belangrijkste maritieme documenten van Nederland. In Hollum kun je zijn eenvoudige grafsteen bekijken bij de hervormde kerk, of het bronzen standbeeld dat richting zijn vroegere woning wijst.

De commandeurswoningen vandaag

De overgebleven commandeurshuizen zijn tegenwoordig rijksmonumenten en dragen bij aan de rustieke sfeer van de dorpen. In het Cultuurhistorisch Museum Sorgdrager in Hollum kun je een authentiek commandeurshuis van binnen bekijken. De tegeltableaus, oude scheepsmodellen en harpoenen brengen de tijd van de walvisvaarders tot leven.

Naast de huizen van de commandeurs vind je op Ameland ook stuurmanshuizen en eenvoudiger woningen van vissers en ambachtslieden. Samen vertellen ze het verhaal van een eilandgemeenschap die eeuwenlang leefde van de zee.