Een tijdloze traditie: de Garnalenkoningin van Zoutkamp

Allereerste Vlaggetjesdag

Pinkstermaandag, 18 mei 1959. Een bewolkte dag, zo’n 12 graden, maar in Zoutkamp stralen alle gezichten. De vissersvereniging Hulp in Nood en de Handelsvereniging van Zoutkamp organiseren de allereerste Vlaggetjesdag. De bedoeling is om meer bekendheid te geven aan de garnalenvisserij in het dorp. Die dag wordt de hele garnalenvloot feestelijk binnengehaald. Bijna elk huis hangt de vlag uit. Duizenden bezoekers zijn naar Zoutkamp gekomen om de gepavoiseerde vissersschepen te bewonderen.

De mooiste kotter, de ZK18 van de gebroeders Oostindië, wint niet alleen een beker en een barometer, maar krijgt ook de eer om de Garnalenkoningin op te halen en naar Zoutkamp te brengen. Op het prachtig versierde “koninginnenschip” vaart de 18-jarige Louke Oldenhuis-Bolt de haven binnen, samen met haar vier hofdames, bloemenmeisjes en vissersknapen. Ze draagt een sneeuwwitte jurk met een bontstola en een kroon in haar opgestoken haar. Stralend en oogverblindend als een echte koningin. Van tevoren heeft ze geoefend hoe ze moet wuiven – met een vork in haar hand, alsof het een boeket bloemen was.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Indringende toespraak

Op het podium houdt ze een indringende toespraak over de mogelijke afsluiting van de Lauwerszee. Sinds de Watersnoodramp van 1953 staat de veiligheid van de kustgebieden hoog op de agenda. De overheid twijfelt: de bestaande dijken verhogen of de zee volledig afsluiten? Dat laatste zou het einde betekenen van de zoutwatervisserij in Zoutkamp.

In de jaren die volgen, zal de Garnalenkoningin haar zorgen blijven uitspreken. Ze spoort de vissers aan om hun lot in eigen hand te nemen: over te schakelen op zeewaardige schepen of zich te laten omscholen. Haar woorden halen de landelijke kranten.

Duizenden mensen horen haar troonrede aan. Toch is ze niet zenuwachtig. De Zoutkamper huisarts Que had haar op het hart gedrukt: ‘Je mag niet zenuwachtig zijn.’ En omdat de dokter het zei, besloot Louke het niet te zijn. 

'Niet veel veranderd'

Diezelfde dokter Keng Hong Que (1914-1967), nog altijd een begrip in Zoutkamp, was de initiatiefnemer van de Vlaggetjesdag en de verkiezing van de Garnalenkoningin. ‘Hij zag hoe schepen in de haven van Zoutkamp de hele winter stil lagen, besmeurd met olie en roest. Destijds had je nog echte winters; het was veel te koud om te vissen. Zo kwam hij op het idee om de kotters op te knappen en te schilderen, en vervolgens het mooiste schip te kiezen. Ook de Garnalenkoningin was zijn idee,’ vertelt Aagtje van der Veen-Zwart (70), die samen met Stephanie Muller (35) in de commissie Garnalenkoningin van Stichting Vlaggetjesdag zit.

Ze herinnert zich nog de tijd dat de oude vishal in werking was. ‘Op Vlaggetjesdag was er ook een kermis met een draaimolen en een schiettent. Toen was het feest alleen op pinkstermaandag, nu vieren we dit het hele weekend. Vroeger kwam de Garnalenkoningin via het Reitdiep binnen, maar sinds de afsluiting van de Lauwerszee vaart ze vanaf het Lauwersmeer. Verder is er niet zoveel veranderd. Ze houdt nog altijd een toespraak en wordt ontvangen door de burgemeester en het gemeentebestuur.’ 

De traditie leeft voort tot op de dag van vandaag. Stichting Vlaggetjesdag, die het evenement organiseert, heeft een speciale commissie die jaarlijks de koningin kiest. Louke Oldenhuis-Bolt, die in april 2023 overleed, vervulde de rol van Garnalenkoningin drie jaar lang. Sinds 1971 is dat veranderd: elke koningin draagt nu één jaar haar titel.

Goed bewaard geheim

Tot het allerlaatste moment blijft het een goed bewaard geheim wie wordt gekozen. In de weken voor Pinksteren gonst het in Zoutkamp van de geruchten. Het dorp kan in die periode zo wedijveren met het televisieprogramma Wie is de Mol?, waar miljoenen kijkers gissen naar de identiteit van “de mol”. Hoe dichter bij Vlaggetjesdag komt, hoe spannender het wordt. Steelse blikken worden gewisseld, fluistergesprekken voeren de boventoon.

‘Vooral dames zijn ermee bezig. Als iemand naar de kapper is geweest, zeggen ze: “Jij bent vast de koningin!” Of: “Heb je je nagels laten doen?” Dan moet jíj het zijn!’ Elke verandering in gedrag of uiterlijk maakt je verdacht. Maar het blijft altijd een gok, want niemand weet het zeker tot het moment zelf,’ zegt commissielid Stephanie Muller. 

Ook de namen van de hofdames en het bloemenmeisje worden pas op Vlaggetjesdag onthuld. ‘De gouden regel is om nóóit namen te noemen. Je spreekt alleen over hun functie: hofdame 1 of 2, het bloemenmeisje of de Garnalenkoningin. Zo kun je je niet verspreken,’ vult Aagtje aan. Ze ontdekte bij toeval dat haar dochter Garnalenkoningin zou worden. ‘Ze zat bij me aan tafel en deed haar haar omhoog, zoals koninginnen dat vaak dragen. In het Gronings vroeg ik voor de grap: “Word je soms koningin…?” “Nee,” zei ze, en ze begon te blozen. Tja, en toen wist ik het. We hebben het daarna voor de hele familie geheim gehouden.’ 

Meer lezen

Verder lezen? Het volledige verhaal over de Garnalenkoningin van Zoutkamp staat in de nieuwste voorjaarseditie van Noorderland. Deze is tot 13 mei 2025 te koop in de winkels en is ook gemakkelijk online te bestellen via onze eigen webshop. Voor deze editie spraken we met de Groningse zangeres Marlene Bakker, staan we uitgebreid stil bij 80 jaar vrijheid en liepen we het Pionierspad. Dit – en nog veel meer – lees je nu in ons nieuwste nummer.