Bewakers van de tijd: het klokkenluidersgilde van Pingjum

'Heb je hoogtevrees?'

Halverwege de lege landerijen achter de zeedijk beschrijft de horizon een kleine piek. Als een luciferhoutje steekt de kerktoren van Pingjum boven het geboomte uit. Maar eenmaal dichterbij boezemt het eeuwenoude, uit robuuste stenen opgetrokken bouwwerk ontzag in. Hoog op de stenen bast geeft de gouden wijzerplaat van de klok half één aan.

Johan Visser, al 40 jaar inwoner van het Friese terpdorp Pingjum, opent het ijzeren hek en betreedt het toegangspad met aan weerszijden gras. Linden omzomen het kerkhof van de Victoriuskerk. Johan steekt de sleutel in het hangslot, grijpt de verroeste klink en duwt de dikke houten torendeur open.

Talloze malen heeft hij dit al gedaan, want hij maakt sinds 2008 deel uit van het Klokkenluidersgilde van Pingjum. Per toerbeurt zorgen zo’n 30 vrijwilligers uit achttien verschillende gezinnen in Pingjum ervoor dat het uurwerk blijft draaien en de klokslagen klinken. Elk etmaal winden zij het torenuurwerk handmatig op.

Twee steile, hoge ladders brengen hen ernaartoe. ‘Heb je hoogtevrees?’ informeert Johan. Terwijl de ietwat beschroomde beginneling met het zweet in de handen, de voeten behoedzaam plaatsend op de houten sporten, de hoogte in klimt, heeft hij dat tochtje in luttele seconden volbracht.

Op de eerste verdieping perst een zwak bundeltje daglicht zich door het kleine, langwerpige raam in de dikke muur. Een houten kast met openslaande deuren herbergt een fraai mechanisch uurwerk van ijzer en messing. Het dateert uit 1906 en is gemaakt door B. Eijsbouts in Asten. In de zware balken erboven hebben eerdere vrijwilligers hun namen met datum gekerfd om niet vergeten te worden: Tjeerd Rijpkema 2001, Waling 1994 en Anne 1994.

Uurwerk opwinden

Johan doet voor hoe je het uurwerk opwindt. Er is een grote slinger aan bevestigd waarmee je twee enorme gewichten zo’n 12 meter omhoog draait. ‘Het is simpel, maar je moet wel weten hoe het gaat. We leren het alle nieuwe vrijwilligers voordat ze beginnen.’

Desondanks komt het ook dan nog voor dat iemand de verkeerde kant opdraait en niet snapt dat het niet lukt. ‘Beginnersfoutjes,’ lacht Elske Klik. Ze woont op een steenworp afstand van de kerk en behoort met haar man Lolke Folkertsma tot het Klokkenluidersgilde. Elske toont een rooster met data en namen van klokkenopwinders: ‘De één doet het eens per jaar, de ander drie keer en weer een ander wil liever vier weken achtereen in de zomer. Het is net wat je het liefst wilt. Iedereen mag zelf bepalen op welk tijdstip hij de klok opwindt. Zelf ga ik meestal om een uur of één, na het middageten. Het is een mooi klusje. Bij het raampje in de toren maken kraaien hun nest. Ik heb eens gezien dat er jongen in zaten; heel leuk. ’s Avonds doe ik het liever niet, ik heb een hekel aan donkere torens.’

Bekijk ook

Heerlijk recept: Friese tiramisu met Fryske dúmkes en berenburg | Noorderland

Een dessert met een Friese twist: tiramisu met Fryske dúmkes en een scheutje berenburg! Dit recept is gemakkelijk en doet het goed op iedere feesttafel.

Johan gaat meestal om zeven uur ’s avonds. ‘Dan moet het de volgende avond om zeven uur weer. Als je het vergeet, heb je wat speling; acht uur kan dan ook nog wel. Ik heb meegemaakt dat ik al in bed lag en het vergeten was. Snel ben ik teruggegaan. De gewichten lagen al bijna op de grond. Nog nét op tijd kon ik het uurwerk opwinden.’

‘Er was een tijd dat we precies wisten wie er dienst had,’ grinnikt Lolke. ‘Een dame in het dorp vergat het drie keer. “Dat kost je een appeltaart,” zei ik.’ Want als de klok stil staat, betekent dat dat Lolke, die verantwoordelijk is voor het gelijk lopen en onderhoud van het uurwerk, naar de toren moet om in te grijpen.

Meer lezen

Verder lezen? Het volledige verhaal over het klokkenluidersgilde van Pingjum is te lezen in de nieuwste feesteditie van Noorderland, nu te koop in winkels in heel Nederland en te bestellen via onze webshop. In deze editie vieren we dubbel feest: we staan uitgebreid stil bij de feestdagen én ons 20-jarig jubileum. We bezoeken onder andere Gees in Wintersfeer, aanschouwen de slipjacht in Havelte, zetten de leukste kerstmarkten op een rij en gaan aan de slag met lekkere feestrecepten. Dit – en nog veel meer! – lees je nu in onze nieuwste editie.