Dit artikel verscheen in Noorderland 2019-6.
Zie met eigen ogen hoe je voedsel vorm krijgt en neem wat je nodig hebt. Dat is kortweg de filosofie van De Keuterij, de kleinschalige zelfoogsttuin op de grens van Drenthe en Groningen, waar de vaste klandizie ook maar meteen kakelverse eitjes, rauwe koeienmelk en – zo nu en dan – scharrelvlees inslaat. Dagelijkse kost met een eerlijk verhaal.
Vinden de “groentjes” met frisse tegenzin aftrek aan tafel bij jouw kroost? Gooi het eens over een andere boeg: neem die hummels mee naar de zelfoogsttuin en kijk samen naar blozende tomaten, proef hoe een blaadje rucola rechtstreeks van de plant smaakt, de maggiplant ruikt, snoep ‘es een radijsje of trek een worteltje uit de grond met je eigen blote handen. Dát is andere koek. Bewijs: het eigen drietal van Gerard en Hettie Timmermans. Nathan (7), Mirthe (4) en Lukas (2). Ware groensnoepers zijn het. Nogal wiedes. ‘Onze kinderen zien de spruitjes letterlijk met de dag groeien en kunnen gewoon niet wachten om ze te oogsten. Dat is een leuk klusje om samen te doen en hoe gaaf is het dat diezelfde groene balletjes ’s avonds al op je bord liggen? Verser kan niet.’
Vruchtbare velden
Hettie (32), gezegend met tien vlijtige groene vingers, wist dat natuurlijk al jaren. De moestuin was lange tijd haar exclusieve hobby (wijst: ‘Hij hielp alleen door ervan te eten’), tot Gerard (32) op een dag ook de schoffel ter hand nam en spontaan bekende: ‘Sjonge, dat werk in de tuin is best wel rustgevend!’ Kijk aan, zo was een gezamenlijke passie geboren. En hier aan de Zevenhuisterweg in Nieuw-Roden hadden ze alle ruimte. Een zee aan vruchtbare vierkante meters voor velden vol andijvie en bruine bonen, bedjes met een overvloed aan rode biet, snijboon en lente-ui, raapstelen en pastinaak, zwarte aarde voor courgettes en pompoenen, boerenkool, prei en uit de kluiten gewassen kolen. Veel te veel voor hun vijfkoppige gezin alleen natuurlijk, daar konden veel meer monden mee worden gevoed. Vanuit die gedachte kreeg de zelfoogsttuin gestalte en dat werd de basis van een bedrijfje met een bijzondere missie: De Keuterij.
Droom tot wasdom
Even een paar stappen terug. In 2014 verhuisde het stel naar dit intieme stekje op het snijvlak van twee provincies. Van oudsher een Drentse keuterij (ofwel: een piepkleine boerderij in bedrijf) met daarom een beschermde status. Want als provinciaal cultuurerfgoed moeten karakteristieke bedoeninkjes als deze behouden blijven voor het nageslacht. Het voorhuisje is dan ook in originele staat gebleven, terwijl achter de gevel al een paar jaar fasegewijs wordt verbouwd.
Ze hebben geen haast. Eén ding was van meet af aan zeker voor Hettie en Gerard: ‘We wilden graag met ruimte rondom wonen en wel wat meer met dit plekje doen.’ Hun eigen keuterij. Dat klinkt klein en dat is het ook. Gek genoeg was het niet eens hun grote droom die ze naleefden, maar kwam de droom pas hier, op deze plek, tot volle wasdom. Door die verbouwing eigenlijk, zo blikt Hettie terug: ‘We hebben met ons gezin een paar jaar in een bouwkeet gewoond. Nou ja, dat is behelpen en dan ga je de gewone dingen meer waarderen, hoor.’ Gerard vult aan: ‘Stromend warm water bijvoorbeeld.’ De tijd van “basic” leven leerde het jonge stel anders kijken naar de voorzieningen die zo vanzelfsprekend zijn in huis en bewuster omgaan met beperkte middelen.
Duurzame levensstijl
‘We waren al bewust bezig met ons eten, kozen vaak voor biologisch. Maar dat is wel erg duur! Logisch dus dat het mensen ook wel afschrikt. Je merkt dat er maatschappelijk steeds meer interesse is, dat men weer terug naar de natuur gaat en kiest voor een meer duurzame levensstijl. Wij willen die graag betaalbaar houden. Bovendien is het nog lang niet voor iedereen vanzelfsprekend hoe en waar ons voedsel groeit, dat het niet zomaar uit de supermarkt komt. Daar dragen we graag ons steentje aan bij.’
Alle groente en kleinfruit in de 1500 vierkante meter grote zelfoogsttuin zijn onbespoten. ‘We maken geen gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen, de grond wordt gevoed met uitsluitend biologisch materiaal, maar we zijn niet biologisch gecertificeerd.’ Ook een bewuste keus trouwens, Gerard en Hettie zien daarin geen toegevoegde waarde. ‘Veel belangrijker vinden we het dat we op een eerlijke en duurzame manier gewassen telen en dat we transparant zijn over ons bedrijf en onze ideeën. Iedereen mag komen kijken hoe we hier werken, we hebben geen geheimen.’
Melk, yoghurt, eieren
Afgelopen zomer was de aardbeienoogst ongekend groot; feitelijk ging elke zelfoogster dagelijks wel met een maaltje vruchtjes onder de arm naar huis en de planten bleven maar gul geven. Tussen de struiken met vurig rode aalbessen zaten geregeld klanten op de knieën voor een bosje verse kruiden: munt, basilicum, oregano, bieslook. En in hun eigen kiosk aan de weg vonden de flessen koemelk, yoghurts en pas geraapte eieren gretig aftrek. ‘In het begin moest het groeien; we begonnen met afzet via vrienden, bekenden en buren, nu komen er steeds meer liefhebbers dankzij mond-tot-mond reclame.’
Zo’n 30 huishoudens (met gemiddeld drie á vier personen) “eten” dit seizoen uit de tuin van Timmermans via een half (drie dagen per week) of heel abonnement (zes dagen). Een kwestie van goed vertrouwen. ‘Want het is niet de bedoeling dat mensen hele voorraden meenemen en producten gaan invriezen of anderszins verwerken; je knipt, plukt of trekt uit de grond wat je nodig hebt voor die dag en jouw gezin. Meer niet.’ Welke groente rijp is voor de oogst en hoe die dan ‘t beste plaatsvindt – handwerk, schaartje of mes? – staat bij elk veld en groentebed met duidelijke kleuren en icoontjes aangegeven. ‘Het mooie is: je eet hier echt met het seizoen mee.’
Oogsten op je eigen tijd
Abonneehouders oogsten op het moment dat hen zelf uitkomt. Van maandag tot en met zaterdag tussen 08.00 en 20.00 uur. ‘Die vrijheid is belangrijk. Dat houdt de drempel laag,’ denkt Gerard, ‘Hettie en ik hebben er allebei nog werk naast en een druk gezin, dus we kunnen niet 24/7 aan huis en tuin gekluisterd blijven.’ Wat de pot schaft? Hettie zorgt dat haar abonnees wekelijks een nieuwsbrief in de mailbox vinden met naast de laatste nieuwtjes en praktische info ook het actuele aanbod in de tuin. ‘Dan kunnen mensen voor de hele week al hun menu bepalen.’ Soms zet ze er een leuk recept bij of ze vraagt om tips. ‘Niet iedereen weet wat-ie voor lekkers kan maken met een savooiekool.’
Slacht hoort bij vleesvee
In een nieuwsbrief meldde ze nog dat Ruben op boevenpad was. Voor alle duidelijkheid, Ruben is een jong stiertje. Het kalf brak steeds uit, dronk dan bij de moeder en daardoor bleef de melktank op het erf een weekend leeg… De Keuterij heeft één koe voor de melkproductie, Goofy, een blaarkop. De twee ossen zijn haar eigen stiertjes (‘Bliksem en Ruben, dat hebben onze kinderen bedacht’) en bestemd voor consumptie. Het vlees – in november wordt één van de ossen geslacht – wordt geportioneerd verkocht. Zo zijn er ook vleeskippen te koop die pak ‘m beet 12, 13 weken op het erf van De Keuterij scharrelen, biologisch voer krijgen en dan door Gerard eigenhandig worden geslacht. ‘Het hoort erbij,’ zegt hij nuchter. ‘Als je vlees wilt eten moet je ook beseffen dat daarvoor een offer wordt gebracht en niet je ogen sluiten voor de dood van een dier.’ Hettie: ‘Natuurlijk is het niet leuk om te doen, maar wij weten wél dat ze hier een goed leven en goed voer hebben gehad. Ze lopen dagelijks op ons erf en onze kinderen groeien daar ook gewoon mee op.’
Tip: zelf eieren rapen
Heeft koe Goofy het land kaal gegraasd, dan komen de vleeskippen er achteraan; ze pikken in de grasrestanten, eten insecten en verspreiden op natuurlijke wijze de mest. ‘Vervolgens komt de bezemploeg,’ grijnst Gerard. Ofwel: de 130 legkippen, een vrije scharrelkolonie die zo’n 100 eieren per dag levert. Tip: op elke tweede zaterdag van de maand (tussen 13.00 en 16.00 uur) mogen kinderen de eieren zelf rapen. ‘En dan hebben we nog gans Gijsje die de kippen beschermt tegen roofvogels.’ Tel daarbij op honden Tiska en Layka en de beestenboel is compleet.
Dromen voor de toekomst
Ambities? Hettie zegt: ‘De kleinschaligheid koesteren en het persoonlijk houden. Dat is onze kracht.’ Gerard knikt: ‘We willen een plezierig leven voor ons en de kinderen, maar alleen geld verdienen is niet onze drijfveer.’ Toch hebben ze nog wel een wens. Zelf kaas maken van hun eigen melk, voor een betere houdbaarheid van het versproduct. ‘Dat zou een mooie aanvulling zijn.’ En er zijn nog wel meer (dag)dromen voor de toekomst. Een theetuin bijvoorbeeld, of een kapschuur erbij waar het vee onderdak kan, ruimte is voor een werkplaats én een eigen B&B. Bovendien wil de Keuterij graag uitgroeien tot dagbestedingsplek voor jongeren. ‘Het heeft allemaal geen haast. Voorlopig zijn we dik tevreden met wat we hier al hebben opgebouwd.’
Ga voor meer info naar de website van De Keuterij.
Bron: Jolanda de Kruyf | Beeld: Max de Krijger
