Het bedrijf van Marc van Rijsselberghe ligt vlak achter de dijk bij Den Hoorn, op Texel. Dat betekent leven en werken met de altijd aanwezige invloed van de zee. Door opwellend zeewater is de grond er zilt. Prima geschikt voor gewassen waarin je de zee proeft, zoals zilte groenten.
Veel zilte groenten die op Marc zijn bedrijf groeien zijn ook buitendijks te vinden. Zeekool groeit bijvoorbeeld op de Afsluitdijk en lamsoor is op het Wad te vinden. Maar binnendijks op Texelse grond doen deze groenten het ook prima en kunnen ze bovendien langer geoogst worden dan “in het wild”. Het assortiment wordt steeds verder uitgebreid met plantjes die van oorsprong zoutminnend zijn en alles wordt biologisch geteeld en bemest met zeewier.
Met een mix van zeekraal, lamsoor, ijskruid en strandbiet maak je in een wip een bijzondere salade. Maak deze af met wat zeewiermayonaise en zeewierzout en je hebt één zilt feest op je bord. Zilte groenten combineren natuurlijk heel goed met vis of waddenzeegarnaaltjes.
Eigen buitenlaboratorium
Deze tak van het bedrijf zou veel groter aangepakt kunnen worden, maar daar kiest Marc niet voor.
Want niet alleen op Texel is de grond zilt. De zeespiegel stijgt en het zoute water maakt wereldwijd steeds meer landbouwgrond ongeschikt om op te boeren. Verloren grond zou je denken, maar Marc ziet juist de uitdaging.
‘Zilte groenten zijn gezonde delicatessen, ze zitten boordevol mineralen en vitaminen, maar het is geen basisvoeding. De wereld heeft veel meer aan een zouttolerante aardappel of aan graan dat goed gedijt op zilte grond. Voor mij is de teelt van deze bijzondere groenten een middel om de wereldwijde verzilting in Nederland onder de aandacht te brengen.’ Een deel van het Texelse bedrijf is daarom ingericht als buitenlaboratorium. Want een plek waar zeewater opwelt en zoet water vanaf het land de sloten instroomt, is een uitstekende locatie voor onderzoek naar gewassen die niet schrikken van een beetje zout.
Een “simpele” afvalrace
Het idee is simpel. Verdeel een akker in vakken en poot bijvoorbeeld tientallen aardappelsoorten. Geef ze vervolgens water met een steeds hogere zoutconcentratie. Wat dan volgt is een afvalrace tussen de rassen. Wat dood gaat doet niet meer mee. En wat overleeft verdient het om verder mee te kweken.
Het idee is dus simpel, maar de uitvoering natuurlijk niet. Marc werkt al sinds 2003 samen met de Vrije Universiteit van Amsterdam en het buitenlaboratorium bestaat in zijn huidige vorm nu een jaar of vier. Hij heeft wetenschappers in dienst die het hele proces begeleiden en toetsen.
Het toedienen van zout water gaat via druppel-irrigatie en wordt nauwkeurig vastgelegd. Behalve zouttolerant moet zo’n aardappel ook bestand zijn tegen een schommelende zoutconcentratie, veroorzaakt door natuurlijke omstandigheden zoals een fikse regenbui. Aardappelen die het proefbedrijf overleven worden vervolgens getest door aardappeltelers.
Zout als smaakversterker
Dat hele proces heeft inmiddels een heel smakelijke en sterke aardappel opgeleverd die nu klaar is voor productie op grote schaal. De pieper kreeg natuurlijk de naam van zijn ontdekker: Marc.
Naast aardappelen kan op verzoek voor iedere denkbare plant een vergelijkbaar traject opgestart worden.
Soms leggen planten al na korte tijd het loodje. ‘Zo liet een bloemenkweker asters testen. Die bleken dus echt niet tegen zout te kunnen. Wortelen, kool en ui daarentegen blijken veel meer te kunnen hebben dan ooit voor mogelijk werd gehouden en sommige rassen verbeteren zelfs qua smaak.’
Het blijkt een fabel dat meer zout ook een zouter smakend gewas op zal leveren. Een bewijs is de aardbei, zoeter en smaakvoller dan je zou verwachten. ‘Zout werkt als een soort smaakversterker. De natuurlijke smaken van een gewas komen sterker naar voren. Als het plantje tegen een beetje zout kan natuurlijk.’
Opleiding zilte teelt
Verzilting is wereldwijd een groeiend probleem en maar liefst 1,5 miljard hectare landbouwgrond wordt bedreigd door verzilting of is nu al te zout om er voedsel op te kunnen verbouwen. Zilte teelt kan daar volgens Marc verandering in brengen en mensen behoeden voor de hongersnood. In Pakistan loopt al een project, in samenwerking met niet-gouvernementele organisaties, oftewel NGO’s, waarbij aardappels groeien op land waar toch al kwetsbare families niets meer konden verbouwen door de vergevorderde verzilting. In Bangladesh wordt momenteel een vergelijkbaar project opgestart. Dat betekent dat niet alleen geschikte pootaardappelen worden geleverd, maar ook boeren worden opgeleid in zilte teelt.
Ultieme droom
Kennisoverdracht is van even groot belang als het leveren van zaai- en pootgoed. ‘Dat is mijn ultieme droom, kennis over verzilting beschikbaar stellen aan zoveel mogelijk kwetsbare boeren in gebieden over de hele wereld waar de verzilting kostbare landbouwgrond onbruikbaar heeft gemaakt.’
Het is misschien geen raar idee om al eens te experimenteren met zilte groenten en om eens een zout-tolerante aardappel te proberen. Het is voedsel van de toekomst. Mocht je een keer op Texel zijn, dan kun je Marcs zilte groenten in bijna iedere supermarkt kopen, op het vaste land kun je bij Ekoplaza terecht. En natuurlijk levert hij zijn producten aan de betere restaurants. Kies je voor aardappelen van Marc, dan verricht je ook een goede daad. Voor elke verkochte kilo aardappelen reikt Marc een pootaardappel uit voor verzilte grond. Waar een boer op zijn waardeloos geworden grond dan weer één kilo aardappels én zijn eigen pootgoed mee kan kweken. De Zilte Revolutie, noemt Marc dat. Ontketend vanaf Texel.
Bron: Cora Westerink | Beeld: Marc Foods
