Op safari in Drenthe

Dit artikel verscheen in Noorderland 6-2017.

Sst… dáár, pak snel je verrekijker. Kijk, twee reetjes. Vertrouwd wild in deze Drentse bossen en toch kom je maar zelden zo dichtbij. Dit duo lijkt bereid tot geduldig poseren, blikt even recht in de lens en maakt zich dan haastig uit de hoeven. Fluisterstil vervolgen we onze safari door Noorderland.

Helemaal naar de binnenlanden van Afrika om wildlife te spotten? Het is een optie. Of begin gewoon in Drenthe, op de Hondsrug, waar “ranger” Ruud Haak zijn gasten mee loodst in hippe, fluisterstille karretjes. Transport voor het echte werk; deze stevige terreinwagens kunnen wel een stootje hebben. Dat maakt ze uitermate geschikt voor ruig gebied, bagger en modderplassen en toch gaan die dingen maar met een gangetje van maximaal 20 km per uur. Wat je noemt stoer onthaasten.

Van ijstijden en hunebedbouwers
Tip: laat de witte broek en naaldhakken maar gerust thuis vandaag. Wie met Eko-Tours op safari gaat kleedt zich in stijl. Dat betekent bosbestendige laarzen of ander stevig schoeisel, kleding die tegen opspattende modder bestand is en – als het buiten wat frisser wordt – een warme jas of muts. Ruud Haak (55) geeft zelf het goede voorbeeld. Zijn outfit zou op de savanne niet misstaan: groene hoed boven de zonnebril, een slimme afritsbroek voor alle seizoenen en trouwens ook praatjes voor tien onderweg. Want deze geboren en getogen Drent kent praktisch elke vierkante meter in dit gebied waar hij excursies verzorgt. Hij raakte lang geleden al gebiologeerd door de historie van de Hondsrug, de verhalen over ijstijden en hunebedbouwers.

Klaar voor een lesje cultuurhistorie “in het wild”? ‘We zitten midden in Geopark De Hondsrug,’ vertelt Ruud, ‘een gebied met status, internationale UNESCO-erkenning vanwege z’n bijzondere ontstaansgeschiedenis.’ Eerst maar even de weggezakte aardrijkskundekennis opfrissen dan: de Hondsrug, die langgerekte ruggengraat tussen Groningen en Coevorden, is zo’n 180.000 jaar geleden ontstaan, in de voorlaatste ijstijd. Gevormd door kruiend landijs uit Scandinavië dat enorme keien meevoerde; rivierstromen onder de ijslaag stuwden de grond hoog op, tot heuvels van een flink formaat. Dit is het hoogste stukje Drenthe, zo’n 26 meter boven NAP. ‘Het smeltwater vormde later rivieren en ook die plekken herken je nog in het landschap,’ doceert Ruud, ‘maar je moet er wel even op gewezen worden.’ 

Nieuwe manier van natuur verkennen
Ruud Haak is onderwijzer van huis uit en dat merk je. ‘Ik wil mensen graag iets meegeven over dit bijzondere gebied.’ Als ICT-projectmanager gooide hij z’n leven onlangs over een heel andere boeg. Het idee borrelde al een paar jaar, maar pas na een gedegen voorbereiding – Ruud polste boswachters, overheden, politie, verkende routes tot op detail en zorgde dat al z’n vergunningen tiptop in orde waren - kocht hij z’n eerste elektrische Eko-Explorer. ‘Ik ben ervan overtuigd dat dit een vernieuwende manier is om de natuur te verkennen,’ zegt de Drentse “ranger”, ‘een manier die in deze tijd past.’ In alle rust en stilte, bedoelt hij, met respect voor de leefomgeving. “Wild”, maar dan wel met beleid. ‘Het is een vriendelijke vorm van toerisme die natuurbeheerders ook toejuichen; geen quads of motoren die verstoring geven.’

En hij kreeg gelijk, “ekotouren” was meteen een hit. Vóór deze zomer had Ruud, samen met een paar extra gidsen, al duizend enthousiaste deelnemers door Drenthe begeleid. Met mooi weer maar ook in hartje winter. ‘Dan is het net zo goed hartstikke mooi in het bos, soms trekken mensen hun snowboots en skipak aan. Blijf je lekker warm hoor.’ 

Het geheim? Je rijdt zó, vanaf de startplaats aan de rand van Exloo, het bos in en dan ben je in de rimboe. Nou ja, in elk geval weg van asfalt en gevoelsmatig toch best ver van de bewoonde wereld. Ontdekkingsreizigers bereiken zo plekken waar ze anders niet zouden komen. Smalle bospaden, heidearealen waar de schaapskudde graast. Dat maakt Eko-Tours ook zeer geschikt voor kleine kinderen of mindervaliden. ‘Alles en iedereen kan mee op avontuur, dat is juist zo mooi. De hond achterin (wel aan de lijn), maar ook kinderzitjes, rollator of rolstoel kunnen in de laadbak.’ De reacties zijn soms ontroerend. Iemand vertelde Ruud: ‘Het maakt me zó gelukkig om weer in de natuur te kunnen zijn.’

Monument voor een vliegtuig
Eenmaal onderweg wordt er vaak gestopt en komen als vanzelf de verhalen. Bij hunebed D30 bijvoorbeeld, Exloo-Noord, een erfenis van het Trechterbekervolk dat hier zo’n 5.500 jaar geleden leefde. Vijftien hunebedden herbergt deze regio en nog eens tientallen grafheuvels van jongere datum. ‘Je moet het wel zíen, anders valt zo’n glooiing in het bos nauwelijks op.’ Daar hebben we Ruud voor. Die voert een konvooi – afhankelijk van de groepsgrootte – aan van maximaal vier “explorers”, drie grote fluisterauto’s en één kleine. Samen goed voor maximaal negentien passagiers en wie in het bezit is van een rijbewijs mag zelf achter het stuur. ‘Dat is een deel van de fun.’

Op weg naar het volgende verhaal, soms van recentere geschiedenis. Zoals dat bij het Amerikaanse vliegtuigmonument. Hier werd tijdens de Tweede Wereldoorlog een bommenwerper neergehaald, die op weg naar Duitsland was; bomen en stenen markeren nog exact de ligging van het toestel.

Keien met cijfers erop, die vragen ook om tekst en uitleg. Nee, ze zijn niet bedoeld als wegwijzer in een doolhof van bospaden. De genummerde stenen verwijzen naar de verschillende plantvakken, ten tijde van de aanplant van het bos, zo’n 100 jaar geleden.

Aaibare grazers in het wild
Spoorzoeken naar wild is ook een opwindende bezigheid. ‘Zie je ergens een stuk grond dat los is gekrabd, dan weet je dat er een reebok was die z’n geurklieren wilde afzetten.’ Vossen spot je bij goed geluk. Andere dieren laten zich veel gemakkelijker zien. In het Schapenpark in boswachterij Odoorn scharrelen Shetlandpony’s vrij. Net zoals wilde paarden, ‘maar dan heel aaibaar.’ In dit heidegebied lopen ook Drentse heideschapen los rond. En als het even kan pakt Ruud een bezoek aan de schaapskudde Exloo mee, die in het Molenveld loopt. ‘Altijd garant voor een bijzondere ontmoeting,’ vindt hij, ‘met 300 schapen, de honden en de herder aan het werk. Wij staan daartussen.’ Het is de biotoop van vrouwelijke herders Monique Tielen en Erika Visser. Ruud draagt hun werk een warm hart toe; fooien na excursies gaan naar de Stichting Schaapskudde Exloo. 

“Wild” van ander kaliber treffen avonturiers bij het Hunzebos, waar grote runderen (‘wel kijken, niet aaien’) nieuwsgierig komen aangesjokt. Met een beetje mazzel duikt plots een buizerd uit een boom, of schiet een valk weg, ‘heel af en toe zelfs een zeearend aan de oostkant van het gebied.’

Picknick in de openlucht
De “Ontdek Drenthe”-tocht is een van de toppers uit het programma. ‘Een totaalplaatje, je maakt dan kennis met veel verschillende elementen uit dit gebied.’ Nu eens door bos, over heide, dan weer langs vruchtbare akkervelden vol graan, bieten en aardappelen. Tussen de bedrijven door maakt Ruud een dorpsstop (‘toiletbezoek’) en strijkt in de vrije natuur op een mooi stekje neer voor een openluchtpicknick. ‘Biologische appelsap uit de streek, koek van de plaatselijke bakker.’

De tochten – 2 tot 3 uur – in de halfopen auto zijn altijd begeleid. Naar wens rijdt Eko-Tours een reeënexcursie met de boswachter van Staatsbosbeheer, soms duikt het konvooi ’s avonds de natuur in (‘als het bos gaat slapen’), soms juist staat er een vroege vogeltocht op het programma. ‘De sfeer en de beleving verschillen dan enorm. Het licht valt weer anders, het ruikt anders in het bos.’