Dit artikel verscheen in Noorderland 2019-3.
De metamorfose is verbluffend, show na show. Zodra ze in hun kostuums stappen, de rekwisieten oppakken en handgemaakte maskers over het gezicht trekken, slokt de magie van het spel de spelers op. Het figurentheater lijkt tot leven te komen. Jeroen en Laura Boerwinkel wórden hun masker.
Wie heeft als kind niet gekraaid van plezier voor de poppenkast, of er zelf achter gezeten met een hoofd vol verhalen, een paar simpele handpoppen en de familie eerste rang? De mysterieuze setting van die kast – een simpel houten schot met een gordijn ervoor voldoet als schouwtoneel – zorgt nog altijd voor vermaak, bij kijker en speler, bij jong en oud. Het grote geheim? Dat is de interactie tussen speler en kijker, soms in een woordeloos verhaal. Want dan viert de fantasie hoogtij.
Even in een andere wereld
Het is hoogstaande kunst, maar dan zonder drempels. De aanstekelijke voorstellingen van mime-, marionetten- en poppenspelers Jeroen (50) en Laura Boerwinkel (34) uit Meppel zijn subtiel, met oog voor detail gemaakt en toch geschikt voor alle leeftijden. In de acts van hun eigen Theater van de Droom wordt geen onderscheid gemaakt in hooggeëerd publiek, de krachtige beeldentaal is universeel. Herkenbaar. ‘Als je goed in je rol zit straal je dat uit. Dan gebéurt er iets,’ zegt Jeroen. ‘Het is magisch om te zien hoe zowel een kind, z’n ouders als grootouders geboeid naar ons zitten kijken. Als mensen het toelaten proberen we ze met ons spel te vangen, mee te voeren. Dan stappen ze even in een andere wereld.’
Poppen in de hoofdrol
Jeroen kreeg het spel in zijn genen mee. ‘Ik weet niet anders dan dat ik met poppenspel en aanverwante artistieke figuren ben opgegroeid. Van kinds af aan wist ik al dat ik dit leven óók wilde. Theater maken, typetjes spelen.’ Dat deed-ie thuis al, tussen schuifdeuren, en dan had Jeroen al snel de lachers op z’n hand. In zijn jeugd speelden poppen, grillige maskers, wonderlijke creaties en vaak ook buitenissige gasten in huis altijd een hoofdrol. Dat vormde hem. Henk en Ans Boerwinkel, in 1973 winnaars van de Culturele Prijs van Drenthe, maakten in hun hoogtijjaren mondiaal furore met Figurentheater Triangel. ‘Mijn ouders haalden de wereld in huis en dat vond ik als kleine jongen heel normaal. De Amerikaanse regisseur Julie Taymor zat geregeld bij ons aan de keukentafel en deed bij mijn vader inspiratie op voor haar theatermusical The Lion King. Jim Henson, maker en bedenker van The Muppet Show, was een week lang bij ons thuis toen hij een film maakte over mijn ouders; die hoorden in zijn ogen tot de zes beste poppenspelers ter wereld. M’n vader en hij waren zielsverwanten.’
Fantasie en werkdrift
Moeder Ans overleed in 2013, Henk Boerwinkel is
intussen 81 jaar en nog steeds – zij het in een aangepast tempo – actief als artistieke rechterhand van zijn jongste zoon. Die praat liefdevol over het werk en leven van zijn ouders dat hem zo inspireerde. De rijke creaties en het verfijnde spel, hun grootse fantasieën vertaald in kleine kunstwerkjes op de bühne, de tomeloze werkdrift. ‘Zij deden iets wat het klassieke beeld van Jan Klaassen en Katrijn ontsteeg, in hun tijd maakte nog niemand dat: poppenspel voor volwassenen.’ Samen speelden Henk en Ans in hun eigen atelier aan huis in Meppel, maar ze waren ook vaste gast op vele internationale poppen- en theaterfestivals, een succesnummer van Amerika tot Japan en van de Sovjet-Unie tot
Australië.
Samen op de planken
Ook Jeroen en Laura vormen zo’n twee-eenheid sinds hun paden elkaar kruisten. Hij, autodidact mimespeler en in 1998 voor zichzelf begonnen met het Theater van de Droom, trof in haar een gelijke. ‘Zij heeft óók dat talent, dat vond ik zo mooi om te zien. Te gek om dat te kunnen delen.’ Laura werkte na haar opleiding decorbouw op het Mediapark in Hilversum, assisteerde Jeroen waar nodig met de opbouw en de show, maar toen hij steeds meer optredens kreeg koos ze voor een leven samen op de planken. Nu reizen ze als theaterduo kriskras door het land en vliegen geregeld de grens over voor (meerdaagse) festivals. ‘Gelukkig hebben we een lieve oppas thuis.’ Soms, als de gelegenheid en schoolagenda het toelaten, mogen de kinderen – negen en drie jaar – mee. ‘Middeleeuwse festivals in de weekends lenen zich daar goed voor,’ zegt Laura, ‘en daar hebben die twee natuurlijk de tijd van hun leven!’
Spelen op 2 meter afstand
Wat is het geheim van hun spel? ‘Dat je niet Jeroen of Laura bent met een masker op. Je bént het masker, het spel ontstaat in je hele lijf als je je goed inleeft in de rol.’ Dat doen ze soms in de intimiteit van een toneel of huiskamer, soms ook gaan ze op in de massa op straat, tussen de mensen op een cultuurfestival of braderie. Straattheater op locatie, walk acts, dat kan best spannend zijn, beaamt Laura. ‘Op zaterdagmiddag in een stad gedropt worden, dat is ’t moeilijkst. Daar loopt heel divers publiek en moet je veel improviseren. Maar je hebt altijd steun aan elkaar, heel prettig.’ Ze weegt haar woorden en zegt dan: ‘Hoewel, in het klein kan ook doodeng zijn. Zo close, op 2 meter afstand van de kijker.’ Ze doen het met volle overtuiging, ongeacht het aantal toeschouwers. ‘Zodra je begint, komt er ook een zekere rust over je,’ zegt Jeroen, ‘het is ook je werk. Je wilt het zo goed mogelijk doen, zoals een bakker altijd z’n beste brood wil bakken.’
Maskers af: applaus!
Ze zijn zeer productief, komen elk seizoen weer met nieuwe acts. De Dubbelgangers, De Nar, Ambrosius, De Mimograaf, Spin, Tomte de Trol, Brammert en Beertje. Meestal gaan hun gezichten schuil achter de maskers die Boerwinkel senior nog altijd zelf met geduld en precisie fabriceert. Na de voorstelling gaan ze af en halen Jeroen en Laura hun applaus zonder vermomming. ‘Altijd een mooi moment. Soms zijn er ook vragen.’ Hoe verzinnen jullie dit allemaal? Dat is een veel voorkomende. ‘Geen idee,’ lacht Jeroen. ‘Het ontstaat gewoon. Soms begint het met een rekwisiet of een kunstwerk dat je raakt, soms is het masker zelf aanleiding voor een verhaal.’
Smeltkroes van droombeelden
De Figurenkast is een nieuwe aanwinst. Een antiek kabinet met een wat sinistere uitstraling. De kast is door Jeroen eigenhandig afgebrand en daarom volledig zwartgeblakerd, gelakt en gelaagd als hun spel zelf. In en rond die kast gebeurt van alles; er verschijnt een vogelman die vreemde dingen ziet bewegen vanuit kleine luikjes en openingen. Als hij de twee grote kastdeuren openzet kan het magische spel beginnen! Wat volgt is een minutenlange smeltkroes van droombeelden, verpakt in prachtige poppen en objecten, begeleid door stemmige muziek. Het is hun eigen, reizende poppenkast (‘past precies in de bus’) en overal waar-ie staat een intrigerende blikvanger.
Grote toekomstdroom
In minder dan een half uurtje tovert het Theater van de Droom een fantasiewereld tot leven. Maar in het atelier waar al die plannen gestalte krijgen, decors en rekwisieten worden gemaakt, kostuums versteld en voorstellingen gerepeteerd, is de romantiek van het theatervak ver te zoeken. De werkplaats zit weggestopt in de periferie van Meppels centrum, antikraak dus goedkoop. ‘En veel ruimte hebben we niet nodig, we werken ook graag klein, dichtbij de kijker. Dat scheelt,’ grapt Jeroen. Maar eerlijk is eerlijk, het Theater van de Droom mag zelf ook nog graag wat dagdromen… Huis, atelier en theater onder één dak bijvoorbeeld. ‘Dan kunnen we sfeervolle huisvoorstellingen geven en workshops verzorgen. Ja, dat is ónze grote droom voor de toekomst.’
Bron: Jolanda de Kruyf | Beeld: Tjeerd Visser
